De attracties in het zuiden van het park hebben in de parkgeschiedenis regelmatig gediend als hét perfecte decor voor het beste gethematiseerde Efteling-entertainment. Zo beleefde de ooit populaire Enige Echte Efteling Fanfare DEEEF er zijn hoogtijdagen (in 2001) en werd de griezelige Spookslot-gastheer Hieronymus op 10 mei 2003 en de daaropvolgende Winter-Efteling door velen geprezen. Opvallend aan het zuiderparkse vermaeck is dat de vele acts hier meestal compleet in het thema van de bijbehorende attractie pas(s/t)en.

Natuurlijk kennen we uit andere parkdelen nog Antamea die door middel van een toverspreuk (‘Astra merdyn willow wee...’) ons zo de elvenwereld van Droomvlucht in hielp. Ook Carnaval Festival heeft in 2004 ludiek entertainment voor de deur gehad, ja, waar zelfs Jokie nog de slappe lach van kreeg. Maar toch: de beste momenten van het attractie-entertainment zijn duidelijk toebedeeld aan het Anderrijk. Hier zorgden exotische bandjes bij de snelle Bob en de woeste Piraña voor een hoogtepunt qua totale sfeerbeleving.

Wie in betere jaren, toen attractie-entertainment nog de normaalste zaak van de Wereld (vol Wonderen) was, het plein van de Verboden Stad betrad, kon op drukke dagen al in de verte de wulpse, dansende silhouetten ontwaren van in stijl geklede buikdanseressen. Oh wat was Vader – moe van het sjouwen van koelboxen – opeens blij met zijn keuze voor een dagje Efteling! Daar waar tegenwoordig nog steeds een klein toneel is te vinden, in de uiterste hoek van het plein, ónder de meanderingoverkapping, daar was vroeger een speciaal opgesteld podium. Echter niet verstopt en schemerig, maar met een eigen dak van fraai blauw-wit gestreept zeil waar de oosterse danseressen hun kunsten vertoonden. De Oosterse sferen werden overigens in de eerste jaren sowiezo meer dan uitstekend vertegenwoordigd door het entertainment, want ook enkele figuren uit de attractie zélf waren op het plein te vinden. De tovenaar uit de Verboden Stad was meestal zo gastvrij om bezoekers te begeleiden naar de poort in de minaret, die destijds nog werkelijk als ingang diende. Dit zeer toepasselijke gezelschap heeft – helaas – niet al te lang (slechts een jaar of twee, als we het ons goed herinneren) deel uitgemaakt van het complete Fata-pleintafereel. De buikdanseressen an sich hebben echter langer deel uitgemaakt van het Arabische enterainmentaanbod; deze wisten de aandacht van het (mannelijke) publiek dan ook wel bijzonder effectief op zich te richten. Helaas voor dat welhaast gehypnotiseerde publiek was het kijken naar deze ‘oosterse verruking’ na het betreden van de darkride niet meer mogelijk. Edoch, geen nood: wanneer de attractie werd verlaten haastte papa zich om op het plein een goede kijkplek te zoeken en zo te genieten van de wiebelede navels en beha’s met koket slingerende kwastjes. Volgens de parkinformatiebrochure was het laatste seizoen waarin de oriëntaalse buikdanseressen live on stage optraden het seizoen 1997, en dan nog slechts tijdens de zomer op (extreem) drukke dagen.

De buikdanseressen (en ander in stijl gekleed vermaeck dat in de jaren tachtig nog wel eens te bewonderen was op het Fata-plein) zouden wel eens een beperkt overblijfsel kunnen zijn geweest van een heuse Arabische Show die was gepland voor het seizoen 1987. Alhoewel, gepland... In elk geval maakte exploitatie-directeur Marc Taminiau zich er hard voor; hij geloofde erg in ‘zijn’ idee. Het was zijn bedoeling om in een vijftal tenten de bezoekers te laten genieten van een oriëntaalse show vol spektakel als kamelen, slangebezweerders en haremdames. De performers zouden van tent naar tent trekken; wanneer de eerste tent werd gevuld was in de tweede de eerste acte al bezig. Na elk showonderdeel verhuisde het voltallige ensemble naar de volgende tent, en kreeg het publiek overal dus weer nieuwe performers te zien. Een even briljant als logistiek complex idee.

Helaas bleef het bij één proefvoorstelling in één tent, want de algemene directie (onder leiding van De Clerq, die sowiezo al op gespannen voet leefde met Taminiau) en het bestuur zagen meer in een nieuwe attractie; entertainment kon volgens hun gedachten geen volwaardige vervanger zijn van een attractie. Bij een studiereis door Engeland kwam die nieuwe attractie in beeld: Intamins ‘Flying Island’, dat in de Efteling vorm heeft gekregen onder de naam Pagode. Overigens speelde bij deze beslissing vast ook het hoge prijskaartje van de show een rol; de tempel was goedkoper.

Efteling-ideeën verdwijnen echter nooit helemaal lijkt het wel: veertien jaar later konden Efteling-bezoekers alsnog een stukje Arabisch entertainment meemaken, dit keer in de circustent op de Speelweide. In 2001 bestond namelijk een deel van de ‘Efteling on Ice’-show uit over het ijs zwierende topschaatsers die – gehuld in Perzische kledij – hun kunsten vertoonden. Dit alles onder begeleiding van oosterse klanken, waaronder ook een variatie op het haremthema van Ruud Bos.
 

o Hmmzzz... :-P Dat kan de Pasha vast ook wel waarderen!

Behalve licht erotiserend bewegende dames waren er ook vaak acrobaten, muzikanten en jongleurs te vinden op het plein voor het paleis van de Pasha. Zo was er bijvoorbeeld in 2000 nog een act te bewonderen met een kamelendrijver en een tapijtvlieger. Als uit een circus te Bagdad kwamen de steltlopers met fraaie kostuum toen het volk vermaken. Opvallend is dat we daarna eigenlijk alleen tijdens de Winter-Efteling nog te maken kregen met entertainment op het plein. In de vorm van steltlopers, acrobaten en veel muzikale bandjes waren dit achtereenvolgens het Hartverwarmend Entertainment (WE2), Oosterse Klanken (WE3), Winterse Vuuracts (WE3) en de Sultans of Sneeuw (WE4 en 5). Het Hartverwarmend Entertainment was een verzamelnaam voor alle acts die zich rond de kampvuren in het park afspeelden, maar die van Fata Morgana was er één die menig Efteling-liefhebber zal zijn bijgebleven.

Tijdens de winter van 2000-2001 werd een tent geplaatst bij de Oase, alwaar het bijzonder goed toeven was op zachte kussens. Terwijl buiten de steltlopende kamelen (Huh? Jazeker!) en jongleurs bezig waren de bezoekers op het drukbezochte plein te vermaken, kon binnen in de tent in oosterse sferen gelunched worden. Menig Sjeik zou jaloers zijn op zo’n sfeertje in zijn harem. Door het hoge interactieve gehalte van de Fata-acts van deze Winter-Efteling en natuurlijk de perfecte thematische sfeerbeleving die het geheel opriep, werd het Fata-entertainment van WE2 een bijzonder geliefd aspect uit de parkgeschiedenis. Tijdens de laatste paar winterseizoenen moesten we het, als een beetje een anticlimax, vooral doen met muzikale gezelschapjes. Niet onaangemaan, zeker niet; van opzwepende ritmes, klarinet en ander neuzelig Arabisch geluid kan er immers nooit genoeg zijn op het plein. Maarja, liever zagen we de zaken uit WE1 weer terug. Al blijft het natuurlijk een beetje vreemd én nogal jammer dat we alleen tijdens de koudste maanden van het jaar nog zoiets fijns als live-muziek mogen beleven bij wat de beste attractie van het park is... Snif.

De speurtocht naar informatie over wat velen toch zien als de beste attractie die de Efteling ooit aan het publiek voorstelde, voerde het WWCW-team door de geschiedenis van de Islam, elk boek dat zo’n beetje ooit door de Efteling is uitgegeven, een lading Disney-standaardwerken en een vergeelde berg met fotoboekjes en ‘Eftelingnieuws’-bladen. Zelfs met deze toch niet onaanzienlijke berg aan Efteling-memorabilia zagen we echter al snel in dat we wellicht een aantal reeds lang openstaande vragen niet zouden kunnen beantwoorden. Edoch: bij de pakken neerzitten heeft het WWCW nooit gedaan. Vandaar dat wij contact zochten met de man die vrijwel álle vragen over Fata Morgana natuurlijk zo kan beantwoorden: voormalig creatief directeur en Fata-Morgana-ontwerper Ton van de Ven.

We legden Ton een aantal vragen voor waar we al lang eens écht een antwoord op wilden hebben. De vragen en Tons reacties tonen we u hier integraal. Een deel kwam al eerder in deze rubriek aan de orde.

~ Siervijver en Pirates
Er is een aantal ontwerpen gepubliceerd voor Fata Morgana op het eiland in de Siervijver. In hoeverre was de attractie voor deze ‘oorspronkelijke’ locatie anders dan de uiteindelijke versie? (Was de attractie bijvoorbeeld ook bedoeld als volledig indoor?) − In welke opzichten is Disneys “Pirates of the Carribean’, als eerste échte darkride, van invloed geweest op Fata Morgana?

o Tons exterieure schets van de Grot van Ali Baba en de Veertig Rovers, op het eiland in de Siervijver. Uiteindelijk ontwikkelde dit idee zich tot Fata Morgana.

~ Verhaallijn
Velen zien in het verloop van de scènes van Fata Morgana een zekere verhaallijn. Via de arme buitenwijken van de stad en wantoestanden als slavernij vaart de bezoeker de rijkdom en macht van de Pasha tegemoet; rijkdom die gebaseerd is op de armoede van anderen. Tenslotte beleeft de bezoeker de ‘ondergang van de stad’ in de kantelkamer en stormscène. In hoeverre is deze verhaallijn ook daadwerkelijk zo bedoeld? En denk u dat deze verhaallijn voor de doorsnee bezoeker van belang is om de attractie te waarderen?

~ Henny Knoet
In de wandelgangen van de Efteling heb ik nogal eens gehoord dat een aantal scènes van Fata Morgana niet door u maar door Henny Knoet ontworpen zou zijn. Is dit zo, en zoja, welke secties en of onderdelen zijn dit dan?

~ Anton Pieck en 1001-nacht
Anton Pieck heeft tijdens zijn carrière nogal wat ‘oosterse’ taferelen geschetst, zoals zijn illustraties voor ‘Sprookjes van 1001-nacht’. In hoeverre is Piecks werk van invloed geweest op uw ontwerpen, en in welke opzichten is Piecks weergave van de oosterse wereld anders dan die in Fata Morgana?

~ Liefhebbersgeneugten
Stel, u kon met een onbeperkt budget één nieuwe scène ontwerpen om toe te voegen aan Fata Morgana. Wat zou u dan graag toegevoegd zien? Ton antwoordde ons:

"Onbeperkt budget? ...en dan iets toevoegen aan Fata Morgana? Een échte sprookjeslobby met beelden uit Sinbad de Zeeman, daar waar Vogel Rok ophoudt vérdergaan..."

En uw favoriete onderdeel van Fata Morgana, tot slot?

"Mijn favoriete onderdeel van Fata Morgana? De armenwijk en het marktgedeelte."

o Een zeer speciale dank aan

Ton van de Ven