De komst en voortdurende aanwezigheid van
Carnaval Festival binnen het park bracht in
de loop der jaren ontzettend veel promotie
en publiciteit met zich mee. Het aantal
souvenirs dat in de afgelopen twintig jaar
in het kader van deze attractie is
verschenen, is dan ook gerust enorm te
noemen. De lollige carnavalsvierders in het
Reizenrijk kunnen zich wat merchandise
betreft vanaf dag één meten met de bewoners
van het Sprookjesbos, Knoetnar Pardoes en
de Laven van Van de Ven. De rode ronde
feestneus, het immer omnipotente icoon van
de attractie, mag inmiddels een klassieker
genoemd worden. In deze tekst bespreken we
de verschillende promotionele activiteiten
die het park rond Geesinks creatie
ondernam. Niet alleen de souvenirs,
TV-spots en drukwerk passeren de revu, maar
we maken ook een uitstapje naar een
TV-serie die inmiddels onder
Efteling-liefhebbers een ware cultstatus
heeft weten te bereiken.
De figuurtjes uit Carnaval Festival zijn
altijd veelvuldig ingezet op allerlei
drukwerk. Ze zijn fel van kleur en strak
van vorm en steken daarmee flink af tegen
de ingetogen en ingewikkelde vormen van
Pieck en Van de Ven. Het WWCW heeft
speciaal voor deze beschouwing Jokie zélf
gevraagd naar zijn mening over het één en
ander (maar vooral de parkfolders), en zo
kunnen wij de mening van de feestenmeester
hieronder publiceren. Jokie aan het woord:
1. 1984
"Meteen maar mijn nummer één, absoluut
mijn favoriete folder. Het was het jaar
dat m’n vrienden en ik ons vestigden in
de Efteling, en dat werd in deze folder
heel duidelijk gemaakt. Ze noemden ons
op de voorkant al "uniek" en in de
folder staat het vol met rode neuzen.
Ja,
zelfs Langnek had een rode neus
op,
net als in die reclamespot destijds.
Daar hebben wij allemaal toch wel erg
om moeten lachen hoor, dat was echt
dolle prrret!"
2. 1997
"M’n tweede keus dan. Ik sta er zélf
niet in. Een paar collega’s van me wel,
maar daar gaat het eigenlijk niet om
bij deze folder. Robert-Jaap Jansen
heeft hier namelijk in deze folder
eindelijk geluisterd naar onze roep om
meer vrolijke kleuren. Meer feest!
Altijd maar die Pieck-kleuren, zo
ingetogen! 1997 was het laatste jaar
dat we nog de heerser waren over het
grote plein in het Noorderpark.
Confetti, ballonnen, taarten en veel
fel gemaakte foto’s sieren deze folder
en alle verdere druksels van dat
seizoen."
3. 1988
“Alle folders in de jaren tachtig heb
ik verder altijd met plezier gezien.
Vooral omdat m’n Carnaval Festival er
altijd wel in stond. Toch kies ik hier
voor één speciale versie uit deze tijd,
die van 1988 was toch wel de beste! Die
leuke oude man met een rode neus in de
folder en die schat van een meid op de
voorflap maken het toch wel een
plaatje.”
4. 2004
“Na jaren van voortrekkerei van andere
minder kleurige en minder vrolijke
attracties mochten wij sinds…”
5. 2003
“…2003 in grote getallen weer gezien
worden op de Reizenrijkpagina’s van de
folder. Ik heb sowieso goed gemerkt dat
we sinds dit jaar opeens weer enorm in
trek zijn bij de Efteling. Mijn
geestelijk vader zou er trots op zijn
dat zijn bedrijf zelfs voor het
Sprookjesbos zoveel moois maakt. Ook
nog deels voor onze attractie trouwens.
We worden kennelijk weer met open armen
ontvangen door eenieder, want zelfs het
entertainment op mijn plein is in dat
jaar aan ons gewijd: de
rode-neuzenreis! Prachtig! Als ik niet
zo’n lachebek was zou ik er haast een
traantje van wegpinken, van geluk
natuurlijk!" |
“Wij presenteren: Jokie de Prrretneus,
uw gastheer en gids op een feestelijke
wereldreis in “Carnaval Festival”, een show
met kleurrijke decors en 300 grote en
kleine poppen, waarvan de meeste bewegen.
Een vrolijke melodie begeleidt u door deze
fantastische poppenshow, waar in elk land
de karakteristieke instrumenten weerklinken.
Stap in en volg Jokie door deze wereld vol
prrret.”
Met deze opgewekte en ontwapenend eerlijke
beschrijving (want inderdaad: de meeste
bewegen) werd Carnaval Festival in 1984
geïntroduceerd in de jaarlijks uitgegeven
souvenirfotoboekjes. Trots als het park was
op haar eerste
darkride-met-transportsysteem kreeg
Geesinks wereld een mooie finaleplaats in
het gewaardeerde drukwerkje. Foto’s met
ronkende bijschriften als “Parijse pret”,
“La Bella Italia” en “Apetrots Afrika”
zorgden ervoor dat eenieder die
Efteling-souvenirs doorbladerde kon
afsluiten met de vrolijke kleuren van het
Carnaval Festival nog op het netvlies, en
de geur van Euro-Color-Cards-Sleeuwijk-inkt
nog in de neus.
Jarenlang bleven de laatste pagina’s de
plek waar Jokie en kornuiten te vinden
waren in het boekje, en ook de foto’s zelf
veranderden ― op een enkele
afmetingaanpassing na ― niet. Opvallende
wijzigingen waren er in 1992 (toen er voor
het eerst een foto in het boekje verscheen
van de ingang van de attractie), 1993 (toen
de paginavullende foto van de aap werd
vervangen door een prachtige overzichtsfoto
van het park, waarop goed te zien is hoe
het Reizenrijk ― en dus ook Carnaval
Festival ― er destijds bijlagen), 1995 (toen
het formaat van de entreefoto halveerde en
de foto’s op de rest van de pagina’s werden
vervangen) en ten slotte 1998 (toen een
ingrijpende metamorfose van het fotoboekje
plaatsvond en Carnaval Festival het
voortaan met nog slechts 3 foto’s moest
doen).
Tot 2000 besloegen de foto’s van Carnaval
Festival nog steeds, welhaast als traditie,
de laatste paar pagina’s van het boekje,
maar vanaf dit jaar wierp men deze
systematiek overboord. Door de toevoeging
van de Winter-Efteling schoven de
Festivalpagina’s een bladzijde op. In de
compleet vernieuwde edities van het
fotoboekje (begonnen in 2002) vinden we
Jokie en zijn collegae nog slechts, zeer
bescheiden, in het midden van het boekje,
alwaar zij een dubbelpagina delen met het
Efteling-theater, de Pagode en de
Gondoletta.
De merchandise-afdeling van de Efteling was
in haar nopjes met de komst van Carnaval
Festival. Niet alleen werd er naast deze
attractie een moderne, grote souvenirwinkel
gebouwd (heel bijzonder in die tijd), ook
leende de simplistische, cartooneske stijl
van de attractie zich uitstekend voor een
uitgebreide souvenirlijn en was er al gauw
een heel arsenaal aan Carnaval
Festival-spul in de Efteling te koop. Het
zal niemand verbazen dat de spierwit
ingerichte Jokie de Prrretneus-shop in de
jaren ’80 een schier onuitputtelijke berg
prullaria met beeltenis van de guitige nar
verkocht. Een situatie die te vergelijken
is met de commerciële exploitatie van
Pardoes, jaren later. Zo waren er de
gebruikelijke knuffels en sleutelhangers,
maar ook wat speciale artikelen, zoals
vaantjes (menig jongenskamer was er mee
behangen) en schoolkoffertjes. Hét (gratis
dan wel goedkoper) hebbeding uit die tijd
was natuurlijk de rode opzetneus (zelfs
jarenlang te koop in de winkel van de
attractie).
Vanaf het einde van de jaren negentig werd
het beduidend minder met de Carnaval
Festival-merchandise. Souvenirwinkel Het
Valies verving de Jokie-shop en behalve
enkele kleine verwijzingen naar het
Festival in deze winkel, was Vogel Rok
voortaan verreweg het meest
vertegenwoordigde attractie tussen de
snuisterijen die hier werden verkocht.
In 2004 keerden de olijke figuren met hun
rode neuzen vrij onverwacht terug op de
planken van de souvenirwinkels. Een jaar
eerder al hadden het Sprookjesbos, Vogel
Rok en Droomvlucht een nieuwe souvenirlijn
gekregen, en een in het volgende seizoen
waren dan ook Fata Morgana en Carnaval
Festival aan de beurt. Nieuwe beeldjes,
pins, sleutelhangers, T-shirts, puzzels,
paraplu’s, borden en nog veel meer vulden
de winkels. Opmerkelijk was dat gastheer Jokie de Prrretneus dit keer
in geen velden of wegen op de spulletjes te
bekennen was. Een hint die we wellicht
serieus hadden moeten nemen. In plaats
daarvan schopten enkele standaardfiguren
uit de attractie (een boertje, een
Mexicaantje en een Eskimo) het tot nieuwe
“mascottes” van de populaire rit.
De echte revival op souvenirgebied werd
echter bewaard voor het Loeki-seizoen 2005.
Al bij opening bleek het park geïnvesteerd
te hebben in fraai uitgevoerde Loeki-pins
en verschillende maten knuffels. In de loop
van het seizoen kwamen hier nog allerlei
andere spullen bij, zoals rietjes met
figuurtjes erop, etuis, broodtrommels,
sleutelhangers en puzzels. Enfin, de hele
santenkraam. Wij van het WWCW hadden
verwacht dat het park wel grotendeels de
souvenirlijnen van Huis ten Bosch in
Nagasaki, Japan zou overnemen (alwaar Loeki
ook de mascotte is), maar dit bleek, na
nadere inspectie in allebei de
Loeki-parken, niet zo te zijn. In elk geval
doet het Carnaval Festival dankzij de leeuw
en zijn kornuiten weer volop mee als meest
besouvenirde attractie van het
Reizenrijk.
In de reclame-uitingen van 1984 komt het
Carnaval Festival (niet verwonderlijk) naar
voren als dé attractie van het park; dé
alles overtreffende reden om naar het
Brabantse Kaatsheuvel af te reizen. Gek
genoeg verliest de slechts een jaar eerder
geopende en onder het publiek enorm
populaire river-rapidattractie “Piraña”
hiermee al binnen één seizoen een jaar lang
alle media-aandacht. Een Jokie de
Prrretneus maakt — in lijn met zijn eerder
besproken rol als interim-parkicoon van
deze periode — op TV de dienst uit, en
wordt dan ook veelvuldig als centraal
figuurtje naar voren geschoven. Laten we
wat van de spotjes uit deze periode onder
de loep nemen.
In het openingsjaar van de attractie speelt
de in die tijd erg populaire Martin Brozius
(enkele jaren eerder eveneens in de
Efteling op televisie te zien in de
jeugdfilm ‘Peter en de Vliegende Autobus’)
een enthousiaste gastheer die de mensen
aanraadt eens naar de Efteling te komen,
omdat daar een ‘vrolijke reis’ te
maken is. Al vroeg in de spot verschijnt de
Sprookjesbosbewoner Langnek in beeld, in
stijl voorzien van een strik om zijn nek en
een rode neus bovenop z’n eigen neus. Ook
zien we hoe — middels weinig verhullende
stop-cameratechnieken — verschillende
parkbezoekers en andere sprookjesfiguren
vanuit het niets — ploep — een rode neus
opkrijgen. De commercial eindigt met een
stoet van kinderen die vrolijk zwaaiend en
met hun rode neus op in Carnaval Festival
zitten. Ja, de jaren tachtig bezorgden
menig Pieck-purist elke TV-avond weer een
hartaanval.
Een jaar later is het tijd voor een nieuwe
reclamespot en klinkt de heerlijk foute
eighties-style leus “Kom mee naar de
Efteling, daar kun je wat beleven!” door de
huiskamers van Nederland. De commercial
richt zich op de in de jaren daarvoor
gebouwde grotere attracties in het park; de
Piraña, de Python en het Spookslot komen
voorbij, maar natuurlijk met name de
nieuwste aanwinst: de Bob. Het herkenbare
Carnaval Festival is natuurlijk ook
present, en wel onder vertegenwoordiging
van zijn gastheer. Als een uitzinnig
duveltje-uit-een-doosje springt een
getekende Jokie de Prrretneus door het
beeld. Hij hangt aan een ballon, en trekt
de aandacht naar zich toe. De spot sluit af
met het welhaast legendarische “Da’s
formidabel!”. Aan deze opmerkelijke
reclamecampagne zat overigens nog een
prijsvraag vast, waarmee onder andere een
auto te winnen viel. In de seizoensfolder
van 1985 valt te lezen [tekst
letterlijk overgenomen door het WWCW]:
Lekker onderuit voor
de buis en dan één van die prachtige
prijzen in de wacht slepen. Dat kan.
Als u meedoet aan de leuke Efteling
TV-kwis.
Wat moet u doen? U zet de TV aan en let
goed op als de Efteling-reclamefilm
komt. Want in april, mei en juni wijst
Jokie de Prrretneus telkens per maand
één bepaalde attractie aan (raadpleeg
het uitzendschema onder aan de
bladzijde). Om het u makkelijk te maken
geven we u hier de attrakties waar u
uit moet kiezen: het Carnavalfestival,
de nieuwe ijselijk snelle Bob, de
wildwaterrivier Piraña, de achtbaan
Python en het Stoomtreintje. |
Onderaan de folder zijn de negen
uitzenddata te vinden. Jokie was op deze
manier een belangrijk onderdeel van de
actie. Overigens: wie uiteindelijk de
gelukkige winnaar is geworden van de Fiat
Uno vermelden de kronieken niet...
Met deze Uno-actie hebben we de TV-carrière
van de roodgeneusde nar bijna besproken.
Maar niet voordat wel ons gebogen hebben
over zijn uur U; een wel heel obscure
tv-serie: ‘Flappie de Clown in
Sprookjesland'
Jokie, het Carnaval Festival en allerlei
andere Efteling-locaties figureren
prominent in “Flappie de Clown in
Sprookjesland”. De publieke omroep TROS,
sinds jaar en dag dé thuislocatie van de
Efeling op TV, zond vanaf 1983 een reeks
van vijftig korte afleveringen uit rond
clown Flappie (Ab van der Linden, 1912 -
1999) en zijn avonturen. Als titelsong deed
“Music Box Dancer” van Frank Mills dienst;
een nummer dat we ook kennen als
pauzemuziek van het Waterorgel. In de reeks
van 1984 was een hoofdrol weggelegd voor de
zojuist geopende attractie van Geesink én
haar meest prominente bewoner Jokie de
Prrretneus.
Op zijn tocht door “Sprookjesland” (de
Efteling dus) ontmoet Flappie ― een nogal
dommige, besluiteloze maar buitengewoon
vriendelijke clown ― een kleine kleurige
nar: Jokie (dit is natuurlijk allemaal voor
het Pardoes-tijdperk). Helaas is Jokie zijn
(of eigenlijk: haar, naar later zal blijken)
rode ronde neus kwijt. Een drama voor een
inwoner van “Alleland”, zoals Jokie zijn/haar
thuis in het Carnaval Festival noemt.
Flappie wil Jokie natuurlijk graag helpen,
en samen gaan ze op pad door de Efteling.
Onderweg ontmoeten ze obscure figuren die
speciaal voor de serie zijn bedacht, zoals
de hilarisch slecht geacteerde “Kikker
Zoekgoed”, een uitermate tuttige dame in de
stoomtrein, een Zeemeermin in de huidige
Karpervijver en een vreemde zeeman genaamd
“Bullevis” bij Polka Marina. Uiteraard komt,
na veel omzwervingen en beslismomenten
waarbij de clown zijn trademarkuitspraak
“Zal ik het doen, of zal ik het niet doen?”
kan gebruiken, alles op z’n pootjes terecht.
Jokie vindt zijn/haar neus terug, en kan
weer heerlijk tevreden en blij gaan wonen
in het kleurige Alleland.
De TV-serie is lachwekkend slecht
geproduceerd. De “acteurs” zijn van een
abominabel niveau, het script zeker zo
bedroevend, en de special effects wekken
eerder op de lachspieren dan dat ze
overtuigen. Jokie wordt in menselijke
gedaante gespeeld door een tenenkrommend
irritant meisje dat voornamelijk grossiert
in zinloos rondjes lopen en haar eigen
belang, namelijk het terugvinden van de
rode neus, te frustreren. Gelukkig biedt de
serie ook een prachtige blik op een
vervlogen Efteling-landschap. Een Efteling
waarin de Piraña nog nieuw en nauwelijks
begroeid is, een Efteling waarin nog
kinderboerderijdieren rondlopen, en een
Efteling vol reeds lang verdwenen
siertuinen. Ook de blik op Carnaval
Festival is interessant. Niet alleen geeft
de TROS-productie een prachtig beeld van
het splinternieuwe Festival, waar alle verf
nog glanst en fel van kleur is, en de
vloerbedekking heel, maar eveneens is een
aantal situaties zichtbaar die met de komst
van Loeki de Leeuw danig veranderd zijn. Om
van te smullen voor de completistische en
historisch geïnteresseerde
Efteling-liefhebber dus, althans, tussen
het tenenkrommen door. Liefhebbers van het
Carnaval Festival-entertainment van 2004 en
2005, de zogenaamde “Rode-Neuzenreis”,
kunnen in de Japanse Dame die in deze serie
net als Jokie in Alleland woont (net achter
het boogbruggetje met de Geisha’s) zelfs
een avant-gardistische Geisha herkennen. Al
zingt de actrice in de TV-serie gelukkig
níet.
Zonder twijfel zal Clown Flappie de nodige
extra publieksinteresse in de Efteling
hebben aangewakkerd in de uitzendjaren. De
vriendelijke clown, bekend van het veertig
jaar samen optredende duo “Appie en Flappie”,
wist namelijk ondanks de kwaliteit van de
productie behoorlijk wat kijkers te trekken.
Ab van der Linden trad op 2 mei 1999 voor
het laatst op, twintig dagen voor zijn dood.
Een buitengewoon stukje Efteling-TV-geschiedenis
verloor hiermee zijn inspirator.
In 1990 werd een groot deel van “Flappie de
Clown in Sprookjesland” door Kidstuff op
koopvideo uitgebracht, waaronder de
hierboven beschreven afleveringen rond
Jokie en het Carnaval Festival. Een DVD-uitgave
is er tot op heden niet.
Hoewel het voor een zo van de nostalgische
sfeer van de rest van het park afwijkende
attractie misschien niet erg voor de hand
ligt, kreeg het Carnaval Festival zelfs een
plaats op de beroemde Efteling-sprookjes
LP’s die in de jaren zeventig en tachtig
werden uitgegeven. Nadat in deel 9 vooral
het Spookslot centraal stond, bracht het in
1984 (tegelijk met de attractie dus)
uitgegeven tiende deel in deze reeks een
serie hoorspelen rond een viertal Efteling-uitbreidingen
van na het Slot. Draak Lichtgeraakt, de
Halve Maen, de Piraña en het Carnaval
Festival vonden een plaats op de langspeler,
waarbij het festival tevens de coverfoto
mocht leveren voor dit deel.
Het “sprookje” rond het Carnaval Festival
is niet het sterkste van de plaat, maar de
door het obligate Gooise kinderkoortje
ingezongen liedjes zijn hilarisch als
altijd. Aardig om te vermelden is de
actrice die de stem van Jokie de Prrretneus
voor haar rekening nam; niemand minder dan
kleinkunstenares Simone Kleinsma sprak de
stem in van de guitige nar. Een
samenvatting van het verhaal en
geluidsbestanden van deze productie zijn
elders op het WWCW te vinden. |