We schrijven het jaar 2001, niet eens zo lang, heel lang geleden dus. Op de negenentwintigste dag van de maand maart gaat de kogel definitief door de kerk op het gemeentehuis van Loon op Zand te Kaatsheuvel. De bouwaanvraag voor een spiksplinternieuw Efteling-theater wordt goedgekeurd door het gemeentebestuur. Gedurende het hele voorafgaande Efteling-seizoen werd er via de verschillende Efteling-fankanalen al hevig gespeculeerd over de komst van een nieuw theater binnen het Eftelingse grondgebied. De lelijke tent op de plek van het oude zwembad had zijn beste tijd inmiddels werkelijk lang en breed gehad. De loods van zwembadbodem, zeildoek en smalle bankjes was nu ook niet bepaald representatief voor de alom geprezen en uiteindelijk zelfs bekroonde Sprookjesshows die er zes jaar lang opgevoerd werden. In 2002 was het dan ook eindelijk zover: het nieuwe Efteling-theater werd in gebruik genomen, voorzien van alle zo lang gemiste gemakken en mét een spiksplinternieuwe Sprookjesshow. Over alle zaken die speelden rond de komst van het nieuwe theater en de nieuwe show verhalen we met graagte op de volgende pagina’s. Ambiance!

Niet alleen de bekroonde Sprookjesshow moest plaatsmaken voor een nieuwe productie in 2002, ook de tent op het oude zwembad werd dus eindelijk geruimd. De locatie van de tent kent een lange geschiedenis, want — zoals reeds elders vermeld — kon men hier op de warme Eftelingse zomerdagen een verfrissende duik nemen in het grote Efteling Openlucht Zwembad. Op 8 augustus 1953 werd dit grootse openluchtzwembad voor het publiek geopend en het bad werd al snel als een van de mooiste en modernste openluchtzwembaden van ons land bestempeld. Het bad was ontwikkeld door ir. Heijdelberg en was voorzien van de voor die tijd meest moderne snufjes. Eén daarvan was een waterzuiveringssysteem dat onzichtbaar maar bijzonder ingenieus zijn werk uitvoerde onder de springtoren, en zo het water kristalhelder, én hygiënisch hield: iets dat in die tijd werkelijk revolutionair was. Het zwembad, dat aan de zuidzijde van park lag, had een kleedhok-unit met tachtig wisselkabines, twee groepscabines en zeer luxueus sanitair. De temperatuur in en rondom het bad was ook bijzonder aangenaam te noemen; de ondiepe roei- en kanovijver die om het zwembad heen lag zorgde namelijk voor de voorverwarming van het water. Daar kwam bij dat het hele gebied omringd werd door mooie grote dennenbossen die, zoals iedereen wel weet, de warmte vasthouden, de wind breken en ook nog eens voor schaduw zorgden voor hen die daar behoefte aan hadden.

De katholieke oorsprong en inslag van de Efteling was goed te merken rond het zwemcomplex. Een tweedelig badpak was ten strengste verboden, en de nonnen van een nabij gelegen klooster kwamen regelmatig een kijkje nemen of het er allemaal wel kuis genoeg aan toe ging. Vonden de zusters dat iemand zich schuldig maakte aan onkuis gedrag, dan werd men daar onmiddellijk en streng op aangesproken.

Het bad lag dan wel in de Efteling, maar toch moest men apart entree betalen voor deze grote attractie. Het zwembad op Oost bleef ook niet lang het enige zwembad dat door de Efteling geexploiteerd werd. Het in 1960 geopende bungalowpark “Het Kraanven” kreeg namelijk ook de beschikking over een luxe, driedelig verwarmd openluchtzwembad. Maar helaas, halverwege de jaren tachtig bleek het Kraanven niet rendabel genoeg meer te zijn, en sloot het bungalowpark voorgoed haar deuren. Met de bungalows verdween ook het zwembad van het Kraanven. Nog tot aan het einde van de jaren tachtig echter, was het zwembad in de Efteling zelf dé plek om rustig op adem te komen en heerlijk af te koelen in het heldere water. Maar in 1989 was het ook met dit Kaatsheuvelse zwembad gedaan; de vrij hoge personele bezetting die nodig was, samen met de steeds minder wordende populariteit van de attractie zorgden ervoor dat het zwembad een lastig te exploiteren geheel werd. Zonder gemeentelijke steun wilde het park het zwembad niet langer openhouden, en toen deze steun uitbleef viel dan ook definitief het doek voor het bad.

Meteen in hetzelfde jaar werd er, op basis van het gesloten zwembad, een begin gemaakt met de bouw van een groot Efteling-theater dat in de zomermaanden onderdak moest gaan geven aan tijdelijk entertainment, voornamelijk in de vorm van shows. De ‘voorgevel’ van het theater (hoewel dat wellicht een wat groot woord is) bestond uit een geheel vlakke decoratieve wand met aan weerszijden een entree naar de achtergelegen zwembadzaal. Wie één van deze twee ‘fuiken’ betrad, kwam aan de zijkant van de zaal binnen, alwaar men meteen een goed overzicht had over de gehele zaal. De tribunes in het ondiepe deel van het voormalige zwembad bestonden uit een simpele constructie van lage smalle planken met daarop wat zacht kussenmateriaal dat het zitleed in dit theater nog enigszins moest verzachten.

Zo simpel als de tribunes waren, zo aardigst was het speelveld voor de artiesten. Het podium (in het diepe deel van het bad) bestond uit drie delen waarvan het middenstuk, vlak voor de tribunes, het hoofdpodium was. Zowel links als rechts van de tribunes waren nog twee extra, smalle podiums gemaakt zodat er volop gecombineerd kon worden met locaties in het toneelspel, en de bezoekers van het theater af en toe tureluurs werden van het gedraai op hun bankjes. Een leuk detail voor Efteling-kenners met zwembadseparatieangst was het feit dat je nog goed kon zien dat de zijpodiums op de zwembadrand waren gebouwd: in de rand waren nog allerlei zwembadonderdelen als voetsteunen te zien.

Twaalf jaren lang, waarschijnlijk veel langer dan bij de bouw ooit de bedoeling was, heeft het tijdelijke Efteling-theater plaats geboden aan honderdduizenden bezoekers per seizoen. Zeven grote producties hebben er hun hoogtijdagen beleefd, en voor veel artiesten was het theater de thuisbasis en opstap naar een mooie carrière in de showbizz. Op 28 oktober 2001 om 17:00 uur vond de allerlaatste voorstelling plaats in het theater. De Nieuwe Efteling Sprookjesshow, die vier jaar lang in het theater te zien was, had de eer om deze provisorische, oncomfortabele maar tegelijk ook gedenkwaardige en wellicht zelfs legendarische plek voor het laatst te voorzien van zang, dans en muziek om daarna voorgoed het niet-aanwezige doek te sluiten.

Van 1996 tot 1999 beleefde de Efteling op theatergebied een constante en succesvolle periode. De beide Sprookjesshows in het tijdelijke theater trokken veel publiek, en de tweede show won ook nog eens grote internationale prijs. Wellicht aangespoord door beide factoren ging Efteling bij zichzelf te rade over een eventuele nieuwe plek voor deze vorm van live-entertainment; de tijdelijke tent met zijn oncomfortabele zitmogelijkheden en goedkoop aandoende constructie kon natuurlijk niet veel langer meer. Rond het jaar 1999 krijgt de gedachte van een permanent, groot theater steeds meer vorm in de toekomstvisies van de Efteling-directie. Het enorme succes van de Sprookjesshows maakte een weg vrij naar een toekomst waarbij live-entertainment een centrale rol in het aanbod van het park zou gaan spelen. Aanvankelijk werd het nieuwe theater gepland op een prachtige locatie aan het begin van de Pardoes Promenade, maar zoals bekend kwam de Efteling kort na het uitwerken van deze plannen in contact met het Wereld Natuurfonds, waarna Pandadroom (dat in hetzelfde jaar als het nieuwe theater zou openen) deze geprojecteerde plaats zou gaan innemen. Ook de plannen voor een uitgaansgebied binnen de grenzen van de Efteling kwamen opnieuw — ze maakten immers al deel uit van ‘De Wereld van de Efteling’ uit 1992 — bovendrijven, en er werd besloten om deze te combineren met het nieuw te bouwen theater. Besloten werd om  het theater op een terrein achter het Huis van de Vijf Zintuigen te bouwen, zodat men daar in een later stadium verder kon bouwen aan het ‘Uitrijk’, zoals dat geheel nieuwe parkdeel vol horeca ende vermaeck zou gaan heten. Op 29 maart 2001 werd de bouwaanvraag van de Efteling voor het theater goedgekeurd en op 23 april werd de eerste paal in de stevige Brabantse zandgrond geslagen.

Niet zo heel veel later, op 4 mei 2001 om precies te zijn, verschijnt er een persbericht in de landelijke dagbladen dat de bouw van het nieuwe theater officieel bevestigt. Het bericht bevat meteen de eerste serie leuke weetjes over het bouwwerk. Onder andere staat er in dat het Efteling-theater de eerste stap is in het nieuw aan te leggen parkdeel ‘Uitrijk’, en dat het zowel tijdens als buiten het seizoen te bezoeken moet zijn. De hoofdzaal biedt negenhonderd zitplaatsen, maar kan in de voor parkshows gebruikelijke opstelling twaalfhonderd bezoekers per voorstelling kwijt. Daar komt nog bij dat, afhankelijk van het soort evenement, het zelfs mogelijk is het aantal plaatsen uit te breiden naar 2000. In het bericht lezen we ook dat in zestien dagen tijd vijfhonderd heipalen de grond in zijn geslagen. Een goede start op weg naar de ingebruikname aan het begin van het seizoen 2002.

De eerste maanden van de bouw schiet het allemaal lekker op: de funderingen liggen snel en de vorm van het gigantische bouwwerk in ruwbouw begint langzaamaan herkenbaar te worden. Maanden na de aankondiging van het theater in de pers, verschijnt er op 10 oktober 2001 een eerste zwart-wit theaterontwerptekening van vertrekkend creatief directeur Ton van de Ven in de dagbladen. Hierop is een gedetailleerd frontaal aanzicht van de voorgevel van het gebouw te zien. De reacties op Van de Ven’s laatste ontwerpproject voor de Efteling zijn meteen overweldigend en unaniem zéér enthousiast. Door deze tekening wordt meteen duidelijk dat de Efteling er een zeer bijzonder bouwwerk bij gaat krijgen. Een maand later, op 7 november 2001, verschijnt op het Internet de eerste tekening in kleur, vervaardigd door ontwerpbureau AGS, waarmee we voor het eerst ook een blik op het toekomstige voorplein van het theater krijgen.

De periode tussen de Winter- en Zomer-Efteling van 2002 was een spannende voor allen die de bouw van het theater volgden. Van buiten het park was weliswaar meer te volgen van de bouw van het theater dan van PandaDroom aan de andere kant van de Vonderplas, maar echt goed te zien was het allemaal niet. Maar gelukkig: op 16 en 17 maart 2002 organiseerde ABN-Amro, sinds jaar en dag partner in kwaliteit van de Efteling, een gratis weekend Efteling voor haar klanten. Dat was ook meteen de eerste keer dat de van buiten het park onzichtbare zijgevel van het theater bekeken kon worden. Deze gevel was het eerste deel van het gebouw dat een sfeervolle Efteling-afwerking zou krijgen in de vorm van een rij pakhuizen. De rechterhelft van de gevel was op de ABN-Amro-dagen al goed te zien, maar nog lang niet helemaal af. Aangezien het geheel nogal kaal en licht van kleur was waren de meningen onder de in het bouwproces geïnteresseerden nogal verdeeld. Het eerste stukje theater-theming werd nog niet direct unaniem positief ontvangen. Gelukkig was het ook nog lang niet af.

Over het interieur van het theater was men op 28 maart 2002, de datum dat het officieel in gebruik werd genomen, meer te spreken. De grote zaal, vol met rood beklede tribunes, paarse wanden, een groot balkon en schitterende artistieke lichtornamenten die stervormig hun licht verspreiden over de wanden, deed menigeen verbaast staan. Het was allemaal dan wel niet geheel in de knusse stijl van Anton Pieck (waar iedereen stiekem toch op gehoopt had), maar de theaterzaal ademde toch een zekere sprookjesachtige sfeer uit. En dat terwijl het toch een hypermodern gebouw met de nieuwste technische toneelsnufjes is. Ook de tribunes verbergen een technische verrassing: ze zijn in korte tijd in te klappen, waardoor de Efteling-theaterzaal veranderd in een enorme zaal met een vlakke vloer. Een koninklijk bal zou er met gemak gegeven kunnen worden...

Aangezien de voorgevel en de foyer in maart 2002 nog verre van klaar waren, werd men via de nooduitgang aan de zijkant van het theater de zaal ingeleid. Van daar uit komt de bezoeker terecht op een groot middenpad waar gekozen kan worden om rechts naar boven de zaal in te gaan voor een hoger gelegen plekje, of links naar beneden, om dichter bij het podium met z’n sierlijk gedrapeerde doek plaats te kunnen nemen. Op de drukke dagen in de zomer was het ook nog mogelijk om plaats te nemen op het balkon, vanaf waar je een prachtig overzicht hebt op de zaal en het podium. De banken van het nieuwe theater zijn helaas nog steeds niet “je van het”, en zeker bij producties die langer gaan duren dan de reguliere Sprookjesshow kan het nog wel eens een pijnlijk zitje worden, maar het nieuwe theater zit in ieder geval een heel stuk comfortabeler dan het oude theater, waar de Spartaanse tribunes niet eens een rugleuning hadden.

Na aanvang van het seizoen 2002 ging het al snel erg rap met de zijgevel, en hoe meer het geheel vorm aannam, hoe lovender de woorden werden over het complex. De oud-Hollandse pakhuizen passen prima aan de waterkant van de roeivijver waar ze zich stoer doch sierlijk, zoals het een pakhuis betaamt, weerspiegelen in het water. Rond juni 2002 was de zijgevel zo goed als klaar en kon men verder gaan bouwen aan de (volgens de tekeningen) erg imposante voorgevel, tevens dé blikvanger van het theater. En zo vlug als de zijgevel verrees, zo langzaam ging het met de voorgevel. De verwachtingen waren zeer hoog gespannen door de eerder verspreide tekeningen, en het slakkentempo (mede veroorzaakt door veranderende ontwerpen en daaruit voortvloeiende vergunningswijzigingen) van de bouw zorgde dan ook voor flink wat frustraties onder Efteling-liefhebbers. Het leggen van de funderingen en de opbouw van de staalconstructies van de voorgevel en zijn foyer namen, inclusief verschillende pauzes, heel wat maanden in beslag, maar tegen het einde van het seizoen, in oktober 2002, begon dan toch eindelijk wat vorm te komen in de voorgevel: de eerste kozijnen en bakstenen van de buitenmuren waren te zien, en in de weken daarna ging het plots allemaal snel. Niet veel later werd de constructie ingepakt in een enorm wit zeil, dat strak over de steigers werd gespannen. Helaas waren de vorderingen hierdoor erg moeilijk te zien, maar in december van hetzelfde jaar verscheen dan toch het eerste duidelijk zichtbare teken van het in aanbouw zijnde paleisachtige geheel. Bovenuit het witte zeil verscheen prompt een prachtig klein torentje, dat het eerste echte herkenningspunt werd uit de ontwerpschetsen van Ton van de Ven. In de loop van diezelfde maand en in de maanden erna zagen we stukje bij beetje steeds meer punten van herkenning tevoorschijn komen. Onder het eenzame (hoek-)torentje verscheen een stuk met kantelen bekroonde muur in een eigenaardige gele crèmekleur, en de houten en stalen dakconstructies voor de rest van de gevel werden ook geplaatst.

De gele kleur van de voorgevel stak vooral ontzettend af tegen de wit-grijze zijgevel, en het was dus ook wel even slikken bij de eerste aanblik van dat deel van het theater waar de voor- en zijgevel samenvallen. Een soort "Lavenlaar 1990 meets Spookslot 2002", maar dan in één gebouw. Hoe meer wit zeil er verwijderd werd op het bouwterrein, hoe meer muren met geel stucwerk er tevoorschijn kwamen, en het mocht dus duidelijk zijn dat de voorgevel werkelijk heel anders zou worden dan zijn broertje aan de zijkant van het complex.

Aan het begin van het seizoen 2003 was al het zeil van het theater verwijderd (alleen het rechtergedeelte van de gevelwand, waar het restaurant moest komen, was nog ingepakt) en werden we getrakteerd op de eerste complete blik op de voorgevel. De wonderlijke mengeling van Nederlands Barok, Romantiek, Victoriaanse stijl en zelfs een beetje Disney-esque bouwstijlen bleek prima uit te pakken, want het eclectische geheel was werkelijk een plaatje. Zelfs zonder de nodige decoraties en afgerond ‘inschaduwwerk’ was de voorgevel al, zonder te overdrijven, majestueus te noemen. Tot aan het einde van juni 2003 werd er hard gewerkt aan het aanbrengen van de laatste details aan de buiten- en binnenkant van de voorgevel met haar foyer en het Theaterrestaurant, om op 22 juni 2003 (in het bijzijn van tientallen “bekende Nederlanders”) officieel geopend te worden. Het gebouw werd tijdens de laatste dagen ingeschaduwd en een geheel nieuw plein, dat het Dwarrelplein met het theater verbindt, werd aangelegd. Het geveldeel tussen theater en Theaterrestaurant heeft in tegenstelling tot de voorgevel van het theater zelf een weinig “paleizige” sprookjesuitstraling, maar lijkt eerder zo uit de een of andere neomodernistische nieuwbouwwijk (zoals Brandenvoort in Helmond) geplukt te zijn. De stijl is prima, maar authentiek komt dit deel niet echt over. De gevel met de entree tot het restaurant (compleet met balkon) heeft daarnaast weer iets weg van de rijkgeornamenteerde bouwwerken die we vooral kennen uit de Gouden Eeuw.

Ook de nieuwste bouwwerkjes-trend binnen de Efteling, de ‘buggystalling’, ontbreekt niet bij het theater. In tegenstelling tot het houten gevalletje bij de bunker van PandaDroom is het dit keer echter een aardig gemetseld en bepleisterd gebouwtje met Eftelingse scheuren in de muur en oude dakpannen bovenop. Eén van de meest sublieme details aan de voorgevel van het theater zelf moet toch wel het obertje zijn, boven de boveningang van “Chez Vitalis”. Een oud, zeer Piecks mannetje, staat met gebogen rug en een dienblad in de armen de hongerige Efteling-bezoeker die de boveningang van het restaurant wil betreden nauwlettend in de gaten te houden.

Vanaf 23 juni 2003 zijn het plein en de foyer officieel te betreden voor de bezoekers. De investering van 30 miljoen euro totaal mocht eindelijk in volle glorie pronken en mooi zijn. Het plein zelf is vooral nogal leeg en open, maar zeker bijzonder sfeervol in combinatie met de volumineuze voorgevel. In het centrum van het plein ligt een grote, ronde bloembak met beplanting, en ook een enkel grasveldje en een heuvelachtig perk met bloemen sieren het plein verder op. Op het plein monden twee statige trappen uit, die je naar het bordes van het theater brengen. Vanaf hier is het Huis van de Vijf Zintuigen vanuit een hele nieuwe, maar erg mooie hoek te bewonderen. Wie een stukje om de hoek loopt op het bordes, heeft ook nog eens een pracht van een uitzicht op de roeivijver en de verboden stad Fata Morgana. Weer terug beneden op het plein kan via de tussen de trappen gelegen hoofdingang de foyer bereikt worden. Bij binnenkomst komen we eerst in een tussenhalletje alvorens we de foyer zelf betreden. Eenmaal binnen zien we vooral een grote, lege, groene, wat lage, maar ook statig gedecoreerde ruimte met — helaas — een nogal lelijke grijze vloer erin. Recht vanuit de ingang kijken we meteen tegen de garderobe aan, waar bezoekers bij speciale voorstellingen buiten het Efteling-seizoen om, hun jassen kunnen ophangen. Voor deze garderobe lopen, parallel aan de bordestrappen buiten, twee trappen omhoog, met direct daarachter, op de muur, een in twee delen gescheiden muurschildering vol met échte Efteling-sprookjesfiguren.

Links in de ruime foyer zien we een waar woud van pilaren die de verdieping erboven dragen, met mooi gedecoreerde, klassieke bollampen op elke kant van elke pilaar. Een element van sfeer in de wat kille foyer wordt gevormd door de raampartijen: delen van de ruiten zijn gezet met glas-in-lood, en sierlijk gedrapeerde, zware gordijnen van een fluwelige stof maken de boogramen compleet. Rechts in de foyer vinden we een bar waar de bezoeker een drankje, een hapje of een ‘gadget’ van de Wonderlijke Efteling-show kan kopen. In de twee uiterste zuid-hoeken van de hal zijn gangen met deuren die toegang geven tot de theaterzaal achter de foyer. Meer details dan menigeen zal kunnen verwerken over de toiletgroepen, en het Theater-restaurant zijn uiteraard spoedig elders op het Wonderlijke WC Web te vinden.