ALGEMENE INFORMATIE


Aanzicht op (toen nog) het Café-restaurant. Foto uit fotoboekje 1982
 

et Reizenrijk is een vrolijke boel. Jokie en zijn carnavalskornuiten, de creaties van Loekie-de-Leeuw-schepper Joop Geesink, brachten het Noordplein in 1984 kleur en een bijzonder opgetogen stemming. Deze kleurenrijkdom zou vanaf dat moment toonaangevend zijn op het plein. Later werd deze regenboog nog benadrukt met de komst van de zwierende kookpotten en hun meester de Kannibaal, en ook de polychrome, mythische vogel draagt sinds enige tijd zijn steentje bij aan de bonte lappendeken in deze hoek van het park. Lang geleden echter, ver voor de komst van de blauw/witte loods waarin bezoekers onder begeleiding van de persistente muziek van Toon Hermans en Ruud Bos een tocht door de wereld van het feest kunnen maken, werd de zelfde plek gedomineerd door andere kleuren. Het was het groen van weelig tierende begroeiing, het wit van geschilderde muren én een vleugje oranje van een parasol of markies. Die witte muren en oranje parasols zijn er sinds 1953, het jaar waarin het Café-Restaurant-complex werd geopend. De geschiedenis van het Café-Restaurant is een lang verhaal, vol ingewikkelde naamsveranderingen en een flink aantal verbouwingen. Op de WWCW-pagina "Het Café-restaurant, een historie in woord en beeld" is een jaartallenoverzicht te vinden van de periode 1953 tot heden van dit grote bouwwerk. Op de pagina die u momenteel leest echter, gaan we in op het Café-restaurant van nu, dat onder de naam Ballonvaarder op de plattegronden te vinden is. De blik van de Efteling-bezoeker die tegenwoordig van Marerijk naar Reizenrijk loopt zal niet direct vallen op het grote horecacomplex. Daarvoor is Vogel Rok te prominent aanwezig. Gezien vanaf de andere kant echter, komende vanaf de Pagode, is het Café-Restaurant nog net zo aanwezig als in de jaren vlak na de opening. Het witte bouwwerk met de grote ramen op het zuiden, de kleine ronde raampjes daarboven en het grote dakterras vallen direct op. Wat ook direct opvalt, is dat een groot deel van het exterieur van de benedenverdieping niet erg harmonisch aansluit bij de rest van het gebouw. Een verklaring vinden we in de geschiedenis: er is hier het nodige verbouwd, maar niet altijd met even veel architectonisch succes. Zoals de benedenverdieping afsteekt bij de Ballonvaarder als geheel, zo steekt het gehele complex eigenlijk af bij de gangbare stijlen binnen de Efteling. We vinden hier geen beige stucwerk met her en der een scheur; een element dat vrijwel elk Efteling-bouwwerk, tot Pandadroom toe, wel kenmerkt. In tegenstelling tot de gezellige, soms wonderlijke bouwsels van Pieck en Van de Ven, komt dit gebouw meer over als een strenge en chique gelegenheid. Op de een of andere manier doet het bouwwerk ons altijd een klein beetje denken aan een sanatorium of kür-oord; een gedachte die we bevestigd zien wanneer we oude foto's onder ogen krijgen, waarop in badpak gestoken dames op de uitgestrekte terrassen genieten van rust en zon. Hoewel over smaak valt te twisten, is het bouwwerk nauwelijks "mooi" te noemen. De bovenverdieping, die qua gevelwerk nog vrijwel helemaal authentiek is, komt nog het dichtste bij een estetisch bevredigend plaatje. De benedenverdieping is met al z'n luifeltjes, aangebouwde glaspuien en aansluitende kozijnen een beetje een ratjetoe. Gelukkig zien we hier normaal gesproken niet zo veel van door het aanwezige terras dat de aandacht opeist. Het gebouw draagt haar nieuwe luchtwaardige naam sinds 2001, het jaar waarin het na een grondige verbouwing en opknapbeurt heropende. Geheel in stijl met het omgevende rijk werden voor de verschillende horecapunten die het complex bevat voornamelijk namen gekozen die het reizen als thema duidelijk maken. In het "Ballonvaarder"-complex vinden we dan ook zowel een "Globetrotter" als een "Wolkenvaarder", en ook de naam van een prachtig natuurverschijnsel uit het verre noorden: "Het Noorderlicht". Qua naam een beetje een vreemde eend in de bijt is de "Florant". Wanneer we het gebouw betreden via de wat afstandelijke entree (nog versterkt door het hellinkje) aan het Reizenrijkplein ― vanwaar we trouwens wel een leuk uitzicht hebben op het contour van het dak, dat, best bijzonder, slechts heel licht helt ― hebben we al snel de keuze uit het bezoeken van een twee- of drietal (afhankelijk van het seizoen) horecapunten. Rechts zien we de entree tot de Florant, het bedieningsrestaurant van het Ballonvaarder-complex. Links, via een statige trap die zo in een TV-decor geplaatst kan worden, komen we op de bovenverdieping van het complex, alwaar het grote Wolkenvaarder-buffet te vinden is (toegankelijk op zomeravonden). Rechtuit is de toegang tot de Globetrotter, het zelfbedieningsrestaurant, te vinden. De hal waarin de trap, de hoofingang en de twee entrees tot de horecapunten op de begane grond bij elkaar komen bevat een erg mooie verwijzing naar de naam van het complex. Aan de rechterkant van deze hal is namelijk een grote luchtballon, compleet met een flinke rieten mand voor passagiers, neergekomen. De luchtzak van de ballon zelf hangt, half leeggelopen, ook nog in de hal. Eromheen zijn allerlei exotische attributen te vinden. Wellicht zijn ze meegenomen door de ballonvaarders op hun verre tochten? We vinden hier onder andere een groot Afrikaans beeld dat rechtstreeks afkomstig lijkt te zijn van een dorpspleintje ergens in de binnenlanden van Kongo. Of anders toch tenminste uit een volkenkundig museum. Achter en naast de mand liggen oude foto's in houten lijsten en stevige antieke koffers. De muren van de hal, evenals die van de Globetrotter, zijn geschilderd in de kleur van oud perkament. Daar is het echter niet bij gebleven. Om het reizenthema kracht bij te zetten zijn op deze muren allerlei enorm vergrote onderdelen van oude zeekaarten geschilderd. We vinden onder andere een in barokke krullen gevatte kaarttitel, meridianen, coördinaten en de letters van windrichtingen. Daartussenin konden de decorateurs het natuurlijk niet laten ook een aantal van de welbekende Robert-Jaap-Jansen-twinkels te schilderen, die tegenwoordig op werkelijk élk stukje Efteling-ontwerp te vinden zijn. Als geheel vormen deze wanddecoraties een erg mooie, sierlijke maar vooral warme sfeer. Op verschillende plaatsen in de entreehal van het Ballonvaarder-complex vinden we enorme kunststof logboeken, waarin we het relaas van de reizigers uit de luchtballon kunnen lezen. Chronologisch begint het logboek vlak bij de toegankshekjes naar de Globetrotter:   7-12-1890: Uitgekookt! ...Vies waren we niet maar we moesten volgens de stam wel in bad. Het water borrelde. Kokende hitte. We smolten zowat... EN de medicijnman met zijn parelwitte tanden bleef ons maar vriendelijke toelachen vanaf zijn troon. Wat een vreemd en lang bad. Het werd heter en heter... Toen plots een windvlaag! En als bij een wonder tilde het ballonanker ons op uit de kookpot...   Dicht bij de mand van de ballon vinden we het volgende logboekfragment, dat zestig jaren later is geschreven:   22-1-1950: Van de Wal op de Vis - 61/40 N, 64/0 O Brrrr... Koud hier! We landen op een mysterieus groen eiland. Het stinkt hier naar vis! Na zes dagen verkenning, voelde we ineens vreemde aardschokken, die steeds heftiger werden. Een Aardbeving? Snel de de ballonmand in! Plotsklaps schoot onze ballon met waterkracht omhoog! Veilig vanuit de lucht sloegen we gade; per abuis waren we geland op een monsterlijke walvis!...   Vlak bij de entree van het Ballonvaarder-complex vinden we het slot, dit keer ruim een halve eeuw later gedateerd:   2-5-2000: Gestrand! - 51/39 N, 5/10 O   ...plotseling,-nog niet bekomen van ons vorige avontuur- Storm! Noodweer!!! Een Woeste WestenWind voerde ons ruig mee. Het horen en zien verging. De ballon tolde en draaide. Met een duizelingwekkende klap knalde we hier door het plafond! Om terecht te komen in de Efteling een wereld vol wonderen! Een vreemde wereld... Welke avonturen liggen hier nu weer op de loer...   Zowaar een reis van wel honderdentien jaren! Dat moet een flink logboek zijn! Geen wonder dat die ballon neerstortte: allemaal overbodige ballast. De logboeken in de hal van de Ballonvaarder zijn wat simpel van uitvoering (het plastic is wel heel erg duidelijk plastic, terwijl de Sprookjesboeken in het Sprookjesbos er een stuk echter uit zien - ze kunnen het dus wel), maar toch is deze toevoeging aan het thema van het hele complex in onze ogen erg geslaagd. Of veel bezoekers ook de moeite nemen om de logboekfragmenten te lezen, is helaas maar de vraag. Wij in elk geval wel. Overigens is voor de logboekteksten gebruikgemaakt van het eigen lettertype van het Ballonvaarder-complex. Buiten de logboekfragmenten wordt dit font onder andere gebruikt voor de borden met de namen van de verschillende horecapunten, op de menukaarten, op richtingsbordjes binnen het complex en buiten het gebouw op het naambordje van de papierschrokop in de Kleuterhof. Het is een zwierig lettertype, dat, hoewel typografisch een beetje chaotisch door de lange uithalen, wel past bij de Ballonvaarder. We kunnen ons in elk geval prima voorstellen dat een ontdekkingsreiziger zo in zijn logboeken schrijft. De hele entourage met de neergestortte ballon, de logboeken en het Afrikaanse sculptuur doen ons sterk denken aan Jules Verne's "Vijf weken in een Luchtballon". Alleen waren de Wolkenvaarders uit het Ballonvaarder-complex duidelijk een stuk langer onderweg. Zo blijkt maar weer eens: met Jules Verne kun je als decoratieafdeling alle kanten op. Daar hoef je echt geen Disney voor te heten.   De ballon is bestikt met tientalle gouden sterren. Robert-Jaap was zeker in de buurt... Gestrand! Of deze lengte- en breedtegraden ook kloppen? Tsja... Het zwierige lettertype dat we overal in het Ballonvaarder- complex tegen komen.   Bombie de Zombie? Of toch een voorouderbeeld? De Wolkenvaarders zullen het weten. Prachtige krullen en teksten op de wand. Sfeervol hoor! Opdat we maar niet verdwalen in dit enorme complex: wegwijzers, mét windpijl. Aanzicht op (toen nog) het Café-restaurant. Foto uit fotoboekje 1972

Deze horecapunten maken onderdeel uit van het Ballonvaarder-complex: