Naast de uitleg over het falen van het transportsysteem van Droomvlucht en de vermelding van de in ontvangstname van de Applause Award, worden er ook nog andere zaken in de hoofdtekst aangehaald: de tentoonstelling, de Zomerijsshow, het boek “Mam, een duppie voor de kip?” en zelfs het monument in het Sprookjesbos. Al deze gebeurtenissen hebben er toch voor gezorgd dat 1992 een topjaar werd, ook al werd Droomvlucht nog niet geopend. Net zo goed als 2002 een topjaar is, ook al is PandaDroom dan een nachtmerrie van een attractie. In de ingekaderde teksten vinden we dan nog Trijntje, het Efteling Hotel (waarin nog even reclame zit voor de ontwerpwedstrijd) en de opening van Euro Disney.

De pagina’s 171 en 174 gaan over het jaar waarin Droomvlucht uiteindelijk is geopend. De eerste alinea van de hoofdtekst heeft het voornamelijk over de schadeclaim tegen het Zwitserse bedrijf dat verantwoordelijk is voor het falen van het transportsysteem. Dat bedrijf is hierdoor failliet gegaan, maar heeft toch nog steeds een lelijke kras achtergelaten op de attractie. Ook al heeft Droomvlucht enkele jaren geleden nog nieuwe karretjes gekregen, het transportsysteem heeft het nooit echt goed gedaan. Nog steeds is het een erg storingsgevoelige techniek.

Dan wordt er nog heel wat gezegd over de uitbreidingsplannen van het uitgaanscentrum, de vakantiestad en het golfpark. Deze plannen zijn inderdaad in de periode 1992-1996 vaak genoemd in verschillende publicaties, tijdschriften en kranten, maar het is toch opmerkelijk dat de Efteling nu pas, meer dan tien jaar na het bedenken van deze plannen, pas echt begint aan het uitgaanscentrum en de vakantiestad. Maar goed, geduld is een schone zaak.

Het moeilijk te geloven krantenartikel van de dief in Fata Morgana passeert hier nog de revue en als we even doorbladeren naar pagina 174 vinden we de rest van de weetjes. Er wordt hier iets vergeten bij “Great European Theme Parks”, Port Aventura wordt namelijk wel genoemd met het jaartal waarin dat park lid werd van deze club, maar er wordt niet gezegd dat dit park aan het eind van 1998 al geen lid meer was. Port Aventura is namelijk in snelle tijd uitgegroeid tot het op-drie-na best bezochte attractiepark van Europa (waardoor ze dus op 4 staan in de top 5 met 3,9 miljoen bezoekers per jaar), de Efteling staat nu op 5 (met 3,1 miljoen bezoekers).

Nog even over die foto, die is dus helemaal verdwaald. De Carnaval Festival-figuren in het decor van Sterrenslag? Pardoes was al lang geïntroduceerd en Sterrenslag was niet eens meer op de buis.

Het meest teleurstellende hoofdstuk dat aan een attractie is gewijd, maar dat kon ook niet anders, want wat valt er nog te vertellen over Droomvlucht? Een attractie waarover al behoorlijk veel informatie te vinden is op internet, maar natuurlijk vooral door de video “Dromen met Open Ogen”. Het beeldmateriaal valt daardoor ook erg tegen hier: slechts drie foto’s zijn making-of-foto’s, zij het nooit eerder gepubliceerd.

Grotendeels gaat de tekst over wat Droomvlucht precies is en het falende transportsysteem wordt hier nogmaals omschreven. Echt interessante informatie is er in één van de alinea’s nog wel te vinden, namelijk over andere plannen voor de jubileumattractie (De Gouden Eeuw, een thema dat later wel vaker is genoemd voor een attractie, maar uiteindelijk toch nooit de ontwerpfase heeft gehaald in de sferen van Bosch en Breughel) en de eerste ideeën van Ton van de Ven voor Droomvlucht.

Nu is het dus niet zo'n ramp dat het Droomvluchthoofdstuk niet echt nieuwe informatie verschaft. Droomvlucht is een attractie die zo’n ongelooflijke hype is geweest, dat we er al bijna meer info van kennen dan van alle andere attracties bij elkaar.


De meest rustige jaren sinds 1978 waren 1989, 1994 en 1997. In al deze jaren waren geen nieuwe attracties, sprookjes, horecagelegenheden of winkels te ontdekken in de Efteling. Het tweede jaar, 1994, was echter wel het jaar waarin de Efteling het entertainment eens wat groter begon aan te pakken met Samson & Gert (hier wel genoemd in de tekst) en Showtime met Pardoes (niet genoemd in de tekst). De attractieparken die dit jaar werden geopend (waaronder Walibi Flevo) worden ook nog genoemd en staat er iets over het feest van Tulp 400. Verder is de tekst net zo saai als het seizoen zelfs was.


Een groot deel van de tekst wordt hier ingenomen door de Kleuterhof. Er wordt weer even doodleuk vermeld dat de oude speeltuin gewoonweg niet meer paste in deze tijd en dat er dus een nieuwe speeltuin moest komen op een andere locatie. Nu is de Kleuterhof inderdaad een veiligere speeltuin, maar welk kind gaat hier nu mooie jeugdherinneringen aan overhouden? Verder een stukje over de gemotoriseerde Slakken in het Lavenlaar.

De laatste regels van de tekst geven een zeer interessant stukje informatie, er wordt namelijk iets over het Python Plus-project verteld. Niet alleen is dit de eerste keer dat de Efteling daar wat over kwijt wil, ook wordt er nog wat gezegd over een draadmodel. Het was echter te mooi om waar te zijn om daarvan een afbeelding in de kroniek te plaatsen. De Anton Pieckprijs en het Golfpark vullen de getinte hokjes met tekst.

De figuur die ooit begon als kleine mascotte op het logo en nu bijna alle Eftelingmerchandise heeft verknald. Met een eigen verhaal, laan, beeld en weet ik veel wat nog meer krijgt deze ook nog eens twee pagina’s aandacht in het boek. Nu heb ik geen hekel aan Pardoes; het is best een leuk figuurtje, kinderen willen graag met hem op de foto en als verschijning waarbij mensen meteen aan de Efteling moeten denken is hij zeer geschikt. Ik heb alleen wel een bloedhekel aan dat hele Symbolicaverhaal, daar is men gewoon te ver mee gegaan. Alle merchandise met Pardoes heeft nu nog maar donders weinig met de Efteling te maken. Met name toen ik het CD-ROM-spel speelde of het verhaal op de nieuwste cd hoorde moest ik bijna kotsen.

Laat ik het eerst over de tekeningen van Knoet hebben die hier staan. Bovenaan pagina 178 staan vier kleine schetsjes. De tweede van links is één van de eerste Pardoesschetsen, want hier heeft de tovernar nog een blokletter E (dus geen Efteling-E) op zijn buik. Nu zien deze schets en het Pardoesje op het logo (pagina 179) er toch duidelijk anders uit dan de tegenwoordige Pardoes, vooral goed te zien als je het vergelijkt met de meest linker Pardoes op de tekening bovenaan op pagina 179. Z’n kleding is in de loop der jaren wat minder strak gaan zitten, de bellen op z’n narrenkap zijn nu iets groter en sinds hij is verbonden aan het Symbolicaverhaal heeft hij opeens heel wat verschillende kostuums in de kast.

Sommige tekeningen zijn herkenbaar, zo is de grote linker tekening op pagina 178 vaak op folders gebruikt van 1994 t/m 1997. De tekening rechts daarvan is bekend van de CD-ROM-hoes. Daaronder zien we een schets van een lopende Pardoes (bekend van de kaft van “Wonderlijke Muziek van de Efteling”), een Pardoeswapenschild (van de Pardoespromenade) en in zijn tovernaroutfit (van het 'Sterren stralen in de Efteling' van 2001 en het Theaterbord voor de WES). De schets van Pardoes van achter een gordijn en de vliegboot (?) heb ik dan nog nooit gezien.

De tekst vertelt dan even simpel hoe Pardoes uit noodzaak is ontstaan. Eerlijk gezegd ben ik wel erg benieuwd naar de andere ideeën voor de nar, want het is toch moeilijk te geloven dat Pardoes de meest Eftelingse variant was die Knoet kon bedenken.
 

Genoeg over het beeldmateriaal van Villa Volta, die eeuwige foto’s van Hugo en de huiskamer kennen we nu wel. We moeten het dus maar hebben van de tekst, en ook al staat er over Villa Volta niet zo veel als had gekund (dit was toch de beste manier geweest om ons evenveel informatie te geven en anecdotes te vertellen over deze attractie, als we in al die jaren al van het Spookslot, Fata Morgana en Droomvlucht hebben gehad), we kunnen er toch nieuwe weetjes uithalen. Dat de eerste ideeën voor een madhouse al uit 1974 dateren, dat er eerst werd gedacht aan een huiskamer voor 200 (!) mensen en dat sommigen de attractie eerst niet zagen zitten is toch weer stof waar alle Villa Volta-fans wel wat blij van kunnen worden.

Het Huis van de Vijf Zintuigen krijgt ook nog aandacht, op pagina 181 lezen we dat er voor het besluit van deze toegangspoort “vele voorstellen de revue” hebben gepasseerd. Nu ben ik dus niet meer nieuwsgieriger te maken, al zo vaak worden er dit soort dingen in het boek vermeld, en dat is goed, maar er worden dan geen ontwerpschetsen of een verdere uitleg over gegeven! Verder wordt ook de ontwikkeling van de entreepoort goed uit de doeken gedaan, al bestaat het allemaal uit informatie die al bekend was.

Iets wat hier toch schittert door afwezigheid is de Sprookjesshow. Een foto van deze show is te vinden op pagina 193 bij het jaar 2000, informatie wordt niet eens gegeven, terwijl de shows van 1998-2001 en 2002 deze wel krijgen. Nee, 1996 was een prachtig seizoen, maar het krijgt in dit boek niet de eer die deze verdient.
 

Een attractieloos jaar is een jaar voor grote toekomstplannen, dat hebben we wel geleerd van de kroniek. Ach, eigenlijk was dat al bekend. De hoofdtekst heeft dan ook niets nieuws te melden. Als je dan denkt dat het boek nu niets bijzonders meer heeft te bieden, dan heb je het mis. Pagina 184/185 weet ons namelijk te verblijden met een zeer grote ontwerptekening van Ton van de Ven van de Reus met Klein Duimpje en een foto van een nog druipend en druppelend hoofd van Repelsteeltje.


Het is dan wel niet echt overtuigend, maar zachtjes wordt er in dit hoofdstuk toegegeven dat Vogel Rok niet de succesvolle attractie is die het had moeten zijn. Jammergenoeg komen we net zo veel over Vogel Rok te weten als over Villa Volta, hier wordt alleen ter informatie het gebruik van het warmte/koudesysteem uitgelegd. De verdere attracties (Sprookjesshow, Klein Duimpje en Repelsteeltje) worden dan nog snel even genoemd.

Ook wat wetenswaardigheden over een idee van winteropenstelling en de Vlindervisie. De Vlindervisie is de Pardoespromenade en de Brink geworden. Hier wordt eindelijk uitgelegd hoe dat je in de promenade het lijf van een vlinder kunt zien en in de parkdelen de vleugels, maar volgens mij moet je heel wat op hebben om dat in de Efteling te kunnen herkennen.

Van Vogel Rok krijgen we toch nog drie bijzondere foto’s: de maquette, een bouwfoto van een vogel in de darkcoaster en een schets van Ton. Echt bijzonder zijn deze foto’s niet, een draadmodel van de baan had mij leuker geleken.

Een jaar zonder grote attracties, maar toch een heel bijzonder jaar is 1999. De nieuwe sprookjes, het groenplan, de Winter Efteling, de rijkennamen, het zijn dingen die we ons nog kunnen herinneren als de dag van gisteren. Over de laatste vier jaren wordt hier in het boek dan ook best uitgebreid verteld. Dat had ik toch niet verwacht, aangezien op de documentaire er niets over werd gezegd en we van de Efteling wel gewend waren dat de geschiedenis ophoudt bij de laatste grote attractie. Maar nee, het boek telt nu toch nog 11 pagina’s over de jaartallen.

Enthousiast worden bij 1999 de rijknamen vermeld, die “voor een verdere thematisering en ontwikkeling”… bla, bla, bla …moeten zorgen. Nu in 2002 blijken deze namen nog steeds alleen maar voor verwarring te zorgen en ze hebben juist als resultaat gehad dat de thematiek van de parkdelen verder is te zoeken, de naam Anderrijk verduidelijkt dat het meest.

De sprookjes van dit jaar krijgen in de tekst niet echt veel aandacht, des te meer bij de foto’s. De tekening van de Dood is natuurlijk al best een leuke schets, maar als we de pagina omslaan, krijgen we een unieke kans om de tekening van Henny Knoet van de Herberg en het Kasteeltje eens goed te bekijken, over de gehele dubbelpagina. Ook de andere schetsen van deze twee sprookjes die hier de grote tekening overlappen zijn geweldig om eens te zien. De tekenstijl van Knoet is er duidelijk in te herkennen en stiekum kunnen we op de kleine schets van het halletje van het Kasteeltje zien dat het dus niet de bedoeling was dat dat lelijke schilderij er zou komen.

Naast de vermelding van alle nieuwe wonderen van dit jaar, wordt er in de hoofdtekst ook wat aandacht gegeven aan de toekomstplannen, of beter gezegd, de plannen voor 2002. Vreemd genoeg wordt er in de tekst wel gezegd dat het Theater en PandaDroom niet op hun oorspronkelijk bedachte plek komen, maar niet het waarom ervan (iets wat wel bij veel andere attracties in het boek wordt vermeld). De foto van de eerste Sprookjesshow ligt hier wat verdwaald, een foto van het Kinderspoor of de Promenade had hier beter gepast.

De aandacht gaat hier uit naar de groeiende concurrentie en entertainment. Op bladzijde 196 wordt gelukkig toch nog het sprookje Raponsje genoemd, maar helaas wel met de computergemanipuleerde foto ernaast.