Was het u reeds bekend dat...

...de toren precies tien meter en één centimeter hoog is, inclusief windvaan?


...de vlecht in 2001 zo snel vies werd, dat de technici van de Efteling met de handen in het haar zaten (letterlijk...) Besloten werd om de vlecht dan maar in 2003 al te vervangen. Waarschijnlijk zal de vlecht van Raponsje dus één van de meest vervangen Sprookjesbos-elementen blijken te zijn.

Wanneer niet lang daarna het eerste kind van het echtpaar geboren wordt, haalt de heks het meisje op. Ze noemt haar Raponsje en sluit haar op in een toren midden in het bos, een toren zonder deur of trap en met alleen een klein raampje bovenin. De heks brengt elke dag een bezoek aan Raponsje. Raponsje moet dan haar meterslange, goudblonde haar naar beneden laten zakken, waarlangs de heks vervolgens naar boven klimt.

Een prins uit een ver land, op jacht in het bos, is op een goede dag getuige van dit schouwspel. Hij vraagt het meisje haar haren te laten zakken net zoals hij dat de heks heeft horen doen en klimt naar boven. Dag na dag bezoekt de prins het meisje in de toren, tot de heks dit ontdekt, Raponsjes vlechten afknipt en haar naar een woestenij verdrijft. Wanneer de volgende dag de prins arriveert en Raponsje vraagt haar haren te laten zakken, gooit de heks de vlechten uit het raam. Wanneer de prins bijna boven is, laat de heks de vlechten los, zodat de prins naar beneden valt in de doornstruiken onder de toren, waardoor hij blind wordt.

Jarenlang trekt de blinde prins door het land, op zoek naar zijn Raponsje. Op een dag vindt hij haar en wanneer ze hem al wenend om de hals vliegt en twee tranen zijn ogen binnenglijden, kan hij weer zien. Hij neemt haar mee naar zijn rijk, trouwt met haar en samen leven ze nog lang en gelukkig.

De oorsprong van het sprookje
Het sprookje van ‘Raponsje’ is het twaalfde sprookje uit de Kinder- und Hausmärchen van de gebroeders Grimm. In het Duits heet Raponsje "Rapunzel", een naam die soms ook wel in Nederlandse versies gebruikt wordt. Het sprookje is een bewerking van een sprookje dat de Grimms aantroffen in “Kleine Romane” van Friedrich Schulz uit 1790. De Grimms dachten dat Schulz het sprookje uit de mondelinge overlevering had gehaald, maar in werkelijkheid is het een vertaling van het Franse sprookje "Persinette" van de Charlotte-Rose de Caumont de La Force. De oudste versie van ‘Raponsje’ is terug te vinden in de Pentamerone (1634-1636) van Basile.

Het sprookje is zowel in Duitsland, Nederland als Vlaanderen in de mondelinge overlevering aangetroffen. Het grootste verschil tussen de mondelinge versies en de versie van de gebroeders Grimm, is het einde. In de versies van de mondelinge overlevering vlecht de prins een ladder en weet Raponsje te redden uit de toren; het slot met de blinde prins is afkomstig van La Force.

In veel (oudchristelijke) culturen knipten vrouwen hun haar af wanneer ze trouwden (of wanneer ze in het klooster traden, wat als “trouwen met God” beschouwd werd). Het lange haar van Raponsje kan dan ook gezien worden als een teken van haar maagdelijkheid. In vroegere edities van de Kinder- und Hausmärchen ontdekt de heks de relatie tussen Raponsje en de prins niet door een verspreking van het meisje (of doordat ze de prins zelf ontdekt), maar wordt Raponsje zwanger van de prins, waardoor haar steeds strakker zittende kleding haar uiteindelijk verraadt. Het afgeknipte haar is dan een wel heel duidelijke metafoor voor haar verloren maagdelijkheid.

Het sprookje in de Efteling
De toren van Raponsje werd in 2001 toegevoegd als vierentwintigste sprookje in het Sprookjesbos, langs de weg die van de Papegaai naar de Zeemeermin gaat. Hoewel Raponsje pas op 18 mei 2001 in de toren verscheen, ziet de toren er uit alsof hij al vele jaren in het Sprookjesbos staat. De tien meter hoge toren werd ontworpen door Ton van de Ven, die zich liet inspireren door foto's en tekeningen van torens uit de Middeleeuwen. Het ontwerp doet terugdenken aan de stadstorens uit Zuid-Duitsland, met de typisch haak naast de venster die gebruikt werd om emmers en goederen aan een touw naar beneden te laten zakken. Hoewel het minzaam glimlachende Raponsje boven in de toren het hoofdpersonage is uit het sprookje, trekt in de Efteling-versie de klimmende heks alle aandacht naar zich toe. De heks klautert zeven meter hoog de vlecht van Raponsje in, op een bijzonder natuurlijke wijze. Hoewel het principe niet nieuw is, werd het door de Efteling, in samenwerking met het Fijnaartse bedrijf BOM Engineering, dat verantwoordelijk is voor het meeste mechanische engineerwerk in de Efteling, helemaal zelf opnieuw ontwikkeld. De ontwerpers vonden de klimmotoriek van de kant-en-klaar-verkochte klimmende animatronics te houterig en maakten daarom een eigen mechanisch skelet dat aangekleed werd met polyester lichaamsdelen. De heks ziet er lelijk maar niet angstaanjagend uit, zodat kinderen gefascineerd maar zonder schrik het sprookje kunnen bekijken.

Het verhaal bij het sprookje wordt verteld door Wieteke van Dort, die in het Sprookjesbos ook al de sprookjes vertelt bij ‘Roodkapje’, ‘De Rode Schoentjes’ en ‘Vrouw Holle’. In een interview vertelde Wieteke van Dort hoe leuk ze het vond om de verhalen voor het Sprookjesbos op te nemen: "Omdat de Efteling jaren geleden niet goed wist hoe ze me konden vergoeden voor mijn werk, en ik het park zo leuk vond, heb ik de Efteling toen zelf voorgesteld me een Efteling-abonnement voor het leven te schenken." In de jaren zeventig filmde de zangeres ook een reclamespot voor het park in het Sprookjesbos. Het sprookje van Raponsje is het eerste verhaal dat de zangeres opnam sinds haar opname voor het Loerhuys in het Lavenlaar in 1990. De achtergrondgeluidjes van de kreunende en giechelende heks zijn overigens niet van Wieteke van Dort, maar van Efteling-ontwerper Robert-Jaap Jansen.

Omdat Raponsje een recent sprookje is, komt het niet voor op de oude albums met luistersprookjes, of in het Efteling-sprookjesboek van Martine Bijl. Wel is het te vinden op de tweede CD met Efteling-sprookjes van ReDi Entertainment. De TV-serie “Sprookjes” bevat op DVD nummer drie ook een aflevering met dit sprookje. Bijzonder aardig voor de Efteling-liefhebber is hierbij het feit dat de scènes die zich afspelen in de toren van Raponsje ook daadwerkelijk in de toren in het Sprookjesbos zijn opgenomen.

Op 7 juli 2001 organiseerde de Efteling, naar aanleiding van de officiële opening van het sprookje, een Raponsje-verkiezing waarbij de meisjes met de langste vlecht uit Nederland, België, Duitsland en Engeland werden verkozen. Winnares werd de 28-jarige Patty Gisbers-Jenniskens uit Heteren met een vlechtlengte van 172 centimeter. De Vlaamse winnares, Katalin Willems, liet haar 134 cm lange vlecht later dat jaar afknippen en schonk de vlecht aan de Efteling.