Was het u reeds bekend dat...

...de fontein er anno 1952 heel anders uit zag? Een laag bassin met vier kleinere kikkers dan nu spoten in een ijzeren stellage waar de centrale spuitmonden en de gouden bal zich in bevonden. Vermoedelijk is de fontein midden jaren ‘50 vervangen door de huidige versie.


...de pomp van de fontein zich bevindt in de rechtertoren van de muur van de Magische Klok? Een goede luisteraar kan trouwens makkelijk zelf ontdekken waar de pomp te vinden is: als het een beetje rustig is op het plein hoor je het mechanisme erg duidelijk aan en uit gaan wanneer de fontein even een rustpauze neemt.


...medewerkers van het Sprookjesbos een soort mega-vlindernet gebruiken om de bal van de fontein te halen wanneer het gaat stormen? Maar dat de bal ’s nachts gewoon in de fontein blijft?


...vroeger de kikkers tijdens de winter in winterslaap gingen onder de arcaden van de Indische Waterlelies? Maar dat sinds de komst van de Winter-Efteling de arme amfibieën geheel tegen hun natuur in zelfs in de sneeuw moeten blijven zitten?


...Kikkerkoning-kikkers niet erg honkvast zijn? Ze duiken nogal eens op als extra Efteling-decoratie op bijvoorbeeld VIP-dagen of in het Efteling-hotel.

De kikker duikt onderwater en samen met de andere kikkers haalt hij de gouden bal boven. Maar zodra de prinses de bal heeft, laat ze de kikkers achter zich en rent ze naar het kasteel. Tijdens het avondeten wordt er echter aan de deur geklopt. Het is de kikker, die haar aan haar belofte herinnert. Het prinsesje was echter nooit van plan zich aan haar belofte te houden en smakt de deur voor hem dicht. Haar vader, de koning, vraagt haar wat er aan de hand is, en verveeld doet ze haar verhaal. Maar haar vader is het helemaal niet eens met de beslissing die zijn dochter heeft genomen: beloftes zijn er om te houden. Dus verplicht hij haar de kikker binnen te laten en met haar te eten en te drinken en, uiteindelijk, ook met haar te gaan slapen.

Tegen haar zin neemt ze de kikker mee naar boven, maar zodra ze de deur achter zich heeft dichtgedaan, gooit ze de kikker tegen de wand van het bed. Op slag verandert hij in een mooie prins. Ooit werd hij omgetoverd tot kikker en de betovering zou pas verbroken worden als hij in het bed van een prinses zou komen te liggen. Het gezicht van de prinses klaart op en ze geeft toe dat ze fout is geweest en zegt plechtig zich voortaan altijd haar beloftes te zullen houden. De volgende dag arriveert een fraai rijtuig met de trouwe dienaar van de prins. Hij had drie ijzeren banden om zijn hart gelegd, zo bedroeft was hij over de betovering van de prins. Nadat de prins en de prinses zijn ingestapt horen ze een luid gekraak: de drie banden zijn geknapt van blijheid.

De oorsprong van het sprookje
Dit sprookje staat bekend onder heel wat verschillende namen. Soms wordt het "De Kikkerkoning" genoemd, in andere verzamelingen heet het "De Gouden Bal" (een naam die het Hoofd-Illustraties van het WWCW ook placht te hanteren, zoals u in het embleem van deze pagina ziet) en in nog andere bundels duikt de naam "IJzeren Hendrik" voor dit sprookje op, naar de dienaar met de drie ijzeren banden om zijn hart. Het was één van de favoriete sprookjes van de gebroeders Grimm en in alle uitgaven van hun Kinder- und Hausmärchen is het 't eerste sprookje. De Grimms tekenden het sprookje in 1810 op van een apothekersdochter in Kassel en in diverse uitgaven vermeldden ze dat ze "Der Froschkönig" als het ideale sprookje beschouwden. Wat ze er niet bij vertelden, is dat ze het sprookje zelf meermaals ingrijpend bewerkten. Ze versterkten de rol van de vader, die een toonbeeld van vaardigheid wordt, brachten het element van de betovering in en ook het gedeelte over de drie banden om het hart van de trouwe dienaar van de prins, die zij Hendrik dopen, werd door de Grimms aan de door hen opgetekende vertelling toegevoegd.

De oudst bekende lezing van het sprookje is afkomstig uit Schotland, uit 1801, waar het bekend staat als "The Frog King". Het is een typisch Europees sprookje en alle niet-Europese varianten die er van zijn aangetroffen gaan duidelijk op de Europese oervorm terug. In Vlaamse varianten van het sprookje vinden we veel meer de typisch drieledige sprookjesstructuur terug dan in Grimms geconstrueerde versie. Zo heeft het prinsesje in de Vlaamse versie twee zusters, die zich niet met de kikker durven inlaten.

Hoewel in de Grimm-versie het prinsesje de kikker niet kust, is dat wel het kernmoment dat van "De Kikkerkoning" één van de allerbekendste sprookjes ter wereld heeft gemaakt. De kus die de betovering verbreekt is een element van nieuw-testamentische oorsprong, dat we in heel wat sprookjes kunnen terugvinden (‘Sneeuwwitje’, ‘Doornroosje’...). Bij "De Kikkerkoning" is het waarschijnlijk dat dit element er, onder Christelijke invloed, in de loop van de negentiende eeuw aan is toegevoegd. In het sprookjesboek van de Efteling wordt de betovering verbroken als de prinses de kikker van zich afgooit, maar in de hoorspelversie op de luistersprookjesalbums is het de kus die de betovering verbreekt.

Met name in de afgelopen decennia zijn er tientallen litteraire werken gebaseerd op het sprookje, uiteenlopend van pikant seksueel getint proza tot poëzie van bijvoorbeeld Sara Henderson Hay, Robert Graves en Phyllis Thompson.

Het sprookje in de Efteling
Deze fontein op het Herautenplein mag dan wel een erg hoog Duinrell-gehalte hebben, ze is ontworpen door de "vaders" van de Efteling, Anton Pieck en Peter Reijnders. Reijnders beschrijft in "Het sprookje van de Efteling" (1962) hoe het zonlicht "dubbel verblindend" weerkaatst wordt door de gouden bal, "die op de waterstralen balanceert die vier grote kikkers omhoog spuiten." Wie op een warme zomeravond onder het afdak van de Kleine Klaroen al 's heeft zitten genieten van het prachtige lichtspel dat ontstaat tussen de zon en het steeds in beweging zijnde water aan het eind van de dag, weet dat deze sprookjesfontein niet alleen het middelpunt vormt van het mooiste plein van de hele Efteling, maar ook een van de meest poëtisch uitgebeelde sprookjes van het hele Sprookjesbos is.

De Kikkerkoning is één van de oersprookjes van het Sprookjesbos. Al vanaf de opening in 1952 spuiten de kikkers braaf de bal omhoog. Peter Reijnders bedacht het eenvoudige principe op basis van schetsen van Anton Pieck. Een voetbal bedekt met een laagje echt goud wordt door een kring van waterstralen omhoog getild, terwijl de vier kikkers die op de rand van de fontein zitten steeds feller beginnen te spuiten. De uitbeelding van het sprookje werd al in 1954 behoorlijk aangepast. Er kwam een grachtje om de fontein, en het geheel werd hoger gemaakt waardoor de fontein een heel ander aanzien kreeg. In de eerste jaren werd, in plaats van de plastic voetbal van nu, een speciaal gemaakte kunststof bal gebruikt, vol met flonkerende facetten op het oppervlak. De fontein werkt alleen als het niet hard waait, omdat anders de bal van de fontein af zou kunnen waaien. In de loop van de Efteling-geschiedenis werd een hoge, korfachtige metalen structuur rond de spuitstralen vervangen door de huidige bruine rotsblokken. Wanneer dit gebeurde is helaas bij het WWCW niet bekend. De Kikkerfontein is een van de vier sprookjesfonteinen in de Efteling, naast ‘Het Ganzenhoedstertje’, ‘De Bremer Stadsmuzikanten’ en ‘De Zeemeermin’.

Een paar jaar lang was de fontein op het Herautenplein overigens niet de enige Kikkerfontein in de Efteling. Toen het Carnaval Festival opende, had Joop Geesink ook een Kikkerfontein ontworpen voor het centrale plein in Reizenrijk (dat toen nog het Noorderplein werd genoemd). In het water lagen zeven waterlelies en op grote, groene leliebladeren zaten vijf kikkers, duidelijk geïnspireerd op Harmonie de Kwakers, de eveneens vijfkoppige kikkerband uit het Festival. Vanuit het bovenste lelieblad spoot een straal helder water. Het water werd via een trapvormige constructie van andere leliebladeren verspreid. De hele fontein was nogal on-Eftelings geheel uitgevoerd in beton en plastic. De leliebladeren werden al snel vrij vuil, doordat er steeds water op bleef liggen. De fontein werd om deze reden dan ook enkele jaren later weer afgebroken.

Het sprookje van "De Kikkerkoning" staat zoals gezegd in het sprookjesboek van de Efteling ("Sprookjes van de Efteling" van Martine Bijl en Anton Pieck) en vind je in hoorspelversie terug op de vierde Efteling-sprookjes-CD (CNR 100.388-2). Ook op DVD 2 van de TV-serie “Sprookjes” is ‘De Kikkerkoning’ te vinden, helaas in een versie met bedroevend slechte special effects. Op de CD’s met nieuwe luistersprookjes van ReDi Entertaiment is de vertelling eveneens te vinden, en wel op de eerste CD. In 2000 werd voor de fontein, naar een idee van communicatiemanager Henk Groenen, een boek geplaatst met daarop het verhaal in vier talen. 's Avonds wordt dit boek van binnenuit verlicht, wat samen met de fraai verlichte fontein, een prachtig plaatje oplevert.