Attracties - Pagode - De Kroon op het Werk
 
 
Pagina 1 Pagina 2 Pagina 3 Pagina 4
     
 
De attractie
Wie vandaag de dag de Efteling binnenwandelt over de Pardoes Promenade, kan het sierlijke silhouet van de zwevende Thaise tempel regelmatig boven de boomtoppen uit zien steken. Als een soort Langnek-non-plus-ultra, is de Pagode voor een deel van de Efteling-bezoekers zelfs nog eerder te zien, wanneer de attractie, vanaf de toegangswegen tot Kaatsheuvel, als eerste signaal van het naderen van het sprookjespark, aan de horizon opdoemt.

Zijn centrale ligging in het park, aan de rand van wat eerst een rond evenementenveld was en later de Brink werd, was niet vanaf dag één de bedachte locatie voor de Pagode. De uitzichtattractie was in eerste instantie geprojecteerd aan de rand van het park, nabij de parkgrens-volgende laan tussen de parkarealen die nu de namen Ruigrijk en Reizenrijk dragen. Deze plek bood als voordeel dat bepaalde minder fraaie constructies, zoals het dak van het Carrouselpaleis, grotendeels aan het oog onttrokken zouden zijn. De attractie zou ook een betere zichtbaarheid hebben van buiten de parkgrenzen, wat uit commercieel oogpunt geen slecht idee was. Toen gemeente en provincie tegen deze opvallende ligging, vlak aan de drukke verkeersader N261, bleken te zijn, werden de plannen voor de attractie aangepast en kreeg de Pagode zijn huidige plek toebedeeld, aan de andere kant van de Siervijver.

Herfst op de Brink -|-  Foto: Friso Geerlings © het WWCW 2009
o door de uitzichten vanaf de Pagode worden bepaalde Efteling-beslissingen uit het verleden, zoals de aanleg van de wel erg ruime Brink, extra zichtbaar.

Op bezoek in woorden
De Pagode stijgt op vanaf (of eigenlijk vanuit) een lage, trapsgewijs opgebouwde heuvel aan het pleintje bij horecapunt Toko Pagode. De getrapte structuur is beplant met verschillende Aziatische grassoorten, waardoor het geheel in de zomer de uitstraling heeft van rijstsawa’s zoals die in Thailand en de rest van (sub-)tropisch Azië te vinden zijn. Nabij de uitgang van de attractie is, bovenaan een uit natuursteen Een blik op de oude inrichting van de Pagode -|-  Foto: © Eftelingnostalgie.nlopgetrokken muurtje, ook wat andere faux-Aziatische begroeiing te vinden, zoals een meer Japans aandoend bonsaïboompje; het correct ordenen van de geografie van vegetatie is natuurlijk ook niet de hoogste prioriteit van een sprookjespark.

Het terras op het pleintje bij de Pagode is behoorlijk populair. Met een versnapering van de Toko (die in een fraai bijpassende Thaise architectuur en kleurstelling is opgetrokken) in de hand kan hier het rustige stijgen en dalen van de tempel bekeken (en beluisterd) worden. Rondom het plein is volop bamboe geplant om de omgeving een tropische, Thaise uitstraling te geven. Ook is met de plaatsing van speciale straatverlichting een poging gedaan om tot een stijleenheid met de tempel te komen. Door een wat vreemde, toch nogal sterk afwijkende keuze van kleur en vormgeving is dit echter maar ten dele gelukt.

Rechts van de Pagode is de wachtrij van de attractie te vinden, die toegankelijk is vanaf het pleintje. Via een aantal meanderingen voert deze naar een dubbele tourniquet. Hier worden bezoekers gesplitst in twee groepen, één voor de linker helft van de tempel, en één voor de rechterhelft. Erg belangrijk voor de balans van de attractie lijkt dit splitsen der bezoekers niet te zijn, want op rustige dagen komt het regelmatig voor dat alle bezoekers, als makke schapen elkaar achterna lopende, kiezen voor de zelfde kant van de tempel. Direct achter de tourniquets is ook de eerste controlepost van de attractie te vinden in een klein maar alleraardigst huisje. Vanaf hier houdt men contact met de tweede controlepost van de attractie, bovenin de tempel. De Pagode is dan ook continu bemand door twee personeelsleden.

Het tempelgebouw zelf is opgetrokken op een kegelvormig skelet van staal, en uitgevoerd in aluminium en polyester (met name voor de decoratie-elementen). Ton van de Ven heeft er voor gekozen de uitbundige architectuur van Zuid-Oost Aziatische pagodes ten volle te benutten om “zijn” Flying Island te vormen tot de mooiste attractie van dit type ter wereld. De combinatie van een zorgvuldig afgewogen kleurschema (met groen, bordeaux rood, oranje en ivoor als hoofdtinten is dit duidelijk feller dan het standaard Efteling-kleurenpalet, maar dit werkt wonderwel in deze specifieke situatie) met een overdaad aan details onttrekt de wat saaie basisvorm van het Flying Island aan de aandacht. Met name de rijk gedecoreerde frontons (of timpanen, wat u wilt) ―de verticale en driehoekige panelen direct boven de bezoekersgalerij― geven het bouwwerk een sierlijke uitstraling, en breken met hun getande vorm het silhouet van het bezoekersplatform van de constructie.

Vanuit de Pagode zijn sommige
uitzichten als afkomstig uit een droom.
Andere dienen zo snel mogelijk
vergeten te worden.
En er zijn er die zijn wat ze zijn;
een uitzicht, niet meer, niet minder.

Boven het bezoekersplatform (dat vrij onopvallend is in het gehele ontwerp door het gebruik van een donkere kleur rood voor de achterwand) verheffen zich drie lagen van overhangende pagodedaken met uitbundige decoraties in de vorm van ivoorkleurige punten of acroteria. Dit deel van het ontwerp geeft de vliegende tempel zijn rijzige, verticale uitstraling die het zo sterk en positief doet afsteken tegen andere Flying Island-ontwerpen die her en der op de wereld te vinden zijn. Ter bekroning van het geheel is de tempel afgetopt met een gouden “finial”.

Bezoekers worden, eenmaal in de vliegende tempel, in een rustig maar gestaag tempo tot een hoogte van 45 meter gebracht. Op deze hoogte draait het bezoekersplatform van de tempel één maal volledig rond zodat iedereen het hele park kan overzien. Hierna daalt de Pagode weer richting zijn ronde, betonnen landingsput. Gelukkig heeft de Efteling er niet voor gekozen om de hefarm van de Pagode te camoufleren met een “wolkendecoratie” of iets dergelijks, maar is dit noodzakelijke element van de attractieconstructie meegenomen in het decoratieve schema van de tempel. De op de hefarm aangebrachte decoraties in arabesk breken de stevige “balk” in visueel opzicht, waardoor deze vrij elegant en licht overkomt.

Een winters kampvuur bij de Pagode -|-  Foto: Friso Geerlings © het WWCW 2009
o Tijdens de winter van 2002-2003 bleef de Pagode op deze
hoogte hangen voor het vervangen van de hefcilinders.

Verrassend genoeg is er geen gebruik gemaakt van een muzikale omlijsting van een “vlucht” met de Pagode; dit terwijl de Efteling in voorgaande jaren ervaring had opgedaan met speciaal voor haar nieuwe attracties gecomponeerde muziek. Het oordeel of dit werkelijk een gemis is laten we graag aan de lezer over.

Bezoekers verlaten de Pagode aan de andere kant van de tempel dan waar deze de attractie betreden. Bij de uitgang (met dubbele automatische rolhekjes) is ook de tweede controlepost te vinden. Met camera’s kan vanaf hier het hele bezoekersplatform van de tempel in de gaten gehouden worden. Vanaf hier overziet het personeel ook een groot deel van het nationaal park de Loonsche en Drunense Duinen, waardoor menig bosbrand vroeg gemeld kon worden.

In druk en reclame
Hoewel de prominente positie die de attactie visueel inneemt in het park wellicht anders doet vermoeden, is de Pagode nooit een alom in het land besproken Efteling-icoon als Droomvlucht of het Sprookjesbos geworden. Daarvoor is de Pagode ook eigenlijk te "eenvoudig" van karakter en als attractiebeleving te weinig memorabel. De tempel zelf is natuurlijk schitterend om te zien stijgen en dalen boven de bomen van het park, maar eenmaal aan boord is het vooral de rest van de Efteling die de aandacht trekt. Ook ontbreekt het de attractie aan Efteling-figuren die een rol kunnen spelen in speciaal geschreven sprookjes, tv-series, kinderboeken of andere Efteling-gerelateerde mediaproducties.
 
Op de parkplattegrond
van Henny Knoet...
...en op de voorkant van
het fotoboekje van 1988.
In het silhouet van
Robert-Jaap Jansen...
...en op een afzichtelijke
sticker uit de jaren '80

Misschien dat de achtergrondrol die de attractie in het park vervult ook van invloed is geweest op het kleine aantal parkgerelateerde drukwerkjes waarin de attractie een centrale rol speelt. Wel zien we de Pagode regelmatig terug in de door Robert-Jaap Jansen en co. veelvuldig gebruikte parkhorizonsilhouetten. Daarin steekt de Pagode natuurlijk fier uit boven de lagere wonderbouwsels van het sprookjespark.

De pagode heeft één keer, in 1988, de voorkant van het jaarlijkse fotoboekje gesierd. Boven een duidelijk gemanipuleerd repoussoir van cliviabloemen straalt de tempel kleurig tegen de blauwe zomerhemel. In andere edities van het boekje heeft de attractie op de beroemde "Wandelen, varen, vliegen, rijden: de wereld van de Efteling"-overzichtsfoto jarenlang een ereplaats gehad.

Een correct werkende Flash-plugin is hier noodzakelijk.

De parkcommercial van zomer 1987: voor het eerst zien we de Pagode in een tv-spot én het sprookjespark zelf vanuit hele nieuwe perspectieven.

(Ogilvy & Mather, productie: The Producers)

Reclame maken was in deze jaren nauwelijks nodig eigenlijk; de Efteling trok regelmatig meer bezoekers dan ze verwerken kon.

De zomerse parkcommercial van 1987 (van het bureau Ogilvy & Mather, geproduceerd door The Producers) bevat een aantal shots van de nieuwe Intamin-aanwinst van het park. Het is bijzonder om te zien hoe een stijlvaste en niet mode-gebonden attractie als de Pagode zich net zo sierlijk en evenwichtig kan vertonen tegen een achtergrond van gepermanenteerde jaren-tachtig blondines en saxofoonmuziek, als tegen een meer hedendaags parkbeeld.

Op televisie komen we de Pagode van tijd tot tijd tegen. Zo werd de tv-reclame voor de legendarische "Way of Life Show" opgenomen in de attractie en heeft de tempel dienst gedaan als decor voor een huwelijksaanzoek in Nederlands' beroemdste soapserie, "Goede Tijden, Slechte Tijden". Parkdirecteur Olaf Vugts koos de attractie als locatie voor een aantal tv-interviews, onder andere voor Omroep Brabant.

De Pagode tegen het avondrood... -|-  Foto: Friso Geerlings © het WWCW 2009

Traditie in ontwerp
Met zijn exotische uiterlijk staat de Pagode in een lange traditie van “Aziatische” attracties en bouwsels in de Efteling. De attractie is hiermee een vertegenwoordiger van wat ―naast de dominante stijl van pittoreske Oud-Hollandse binnensteden vol geveltjes, kromme muren en sfeervolle hoekjes― wel als de tweede sturende, richtinggevende stijl binnen het park gezien kan worden. Anton Pieck tekende al bouwsels uit China en Japan, en ook het (al dan niet historische en legendarische) Midden-Oosten is veelvuldig in zijn werk te vinden. Bij de opening van het Sprookjesbos werd Azië binnen het park vertegenwoordigd door de eerste versie van de Chinese Nachtegaal. Niet veel later kwam het Perzische paleis van de Fakir de Aziatische gelederen versterken. Anton Pieck ontwierp nog meer Aziatische zaken voor het park, zoals een Chinees jonk en Japans theehuis, maar deze werden helaas niet gerealiseerd.

Ton van de Ven zette deze traditie van het Oosterse voort met de bouw van Fata Morgana, de Pagode zelf en attracties als Vogel Rok en zijn nieuwe interpretatie van de Chinese Nachtegaal. Het is bijzonder om te zien hoe een goede ontwerper twee ogenschijnlijk zo verschillende bouwstijlen als die van Azië en het Pieckeriaanse, Dickensiaanse Europa kan verenigen tot een passend geheel.

Winter
Tijdens de Winter Efteling is de Pagode doorgaans geopend. Er is dan vaak extra verlichting aan de onderkant van de tempelconstructie aangebracht. Felle witte of blauwe spots schijnen vanaf de tempel naar beneden, wat vanuit een groot aantal delen van het park een feeëriek effect geeft. Als een soort Thaise UFO, een Aziatisch moederschip uit “Close Encounters” of “E.T.” zweeft de Pagode onder de noemer “Grootste Zwevende Kerstboom ter Wereld” (een kreet uit 1999) boven het park. De omgeving van de attractie krijgt in de winter ook wat extra’s; zo brandt er meestal een vuurkorf op het pleintje bij de attractie en hangen er allerlei lantarentjes in de bomen boven het plein. Samen met de fraaie verlichting op de tempel zelf maakt dit de omgeving van de Pagode tot één van de mooiste parkdelen om na het invallen van de schemering te bezoeken.

Winter in de Efteling, de Pagode biedt zicht op witte velden -|-  Foto: © FantaC / Roosje
 
Pagina 1 Pagina 2 Pagina 3 Pagina 4